Wystawienie i sprzedaż weksla własnego pełniącego funkcję kredytową a skutki prawno-podatkowe w podatku dochodowym

Weksel w obrocie gospodarczym może pełnić funkcję obiegową, płatniczą, gwarancyjną i kredytową, przy czym nie jest surogatem pieniądza, a jego wręczenie nie staje się powodem wygaśnięcia zobowiązania dłużnika. Wygaśnięcie zobowiązania następuje dopiero w momencie zamiany weksla (będącego w posiadaniu wierzyciela) na odpowiednią kwotę, którą płaci dłużnik.

Podstawą prawną emisji weksli są przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 1936r. Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282). Zgodnie z przepisami tej ustawy weksel jest dokumentem stanowiącym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie, w określonym terminie i miejscu przez wystawcę weksla lub osobę przez niego wskazaną, określonej na wekslu sumy pieniędzy.

Emisja weksla własnego (terminowo-okazowego) jest zdarzeniem gospodarczym powodującym określone prawa i obowiązki, a mianowicie po stronie nabywcy powstaje powinność wpłaty kwoty nabycia, natomiast dla wystawcy bezwarunkowy obowiązek zapłaty (po okazaniu) określonej w nim kwoty pieniężnej, czyli zobowiązanie do wykupu weksla po jego okazaniu.

Załóżmy, że Spółka dokonuje emisji weksla własnego terminowo-okazowego, który jest płatny w określonym terminie po okazaniu wraz z odsetkami wg stopy procentowej podanej na wekslu, ponieważ potrzebuje środków pieniężnych na bieżącą działalność, a nie chce zaciągać kredytu bankowego. Wyemitowanie dłużnego papieru wartościowego, jakim jest weksel terminowo-okazowy, łączy się z otrzymaniem przez spółkę określonej kwoty pieniędzy od nabywcy weksla.

Co istotne, w takim przypadku wystawienie weksla nie zabezpiecza innego zobowiązania, wynikającego np. z umowy kredytu, czy pożyczki, lecz jest samoistnym stosunkiem zobowiązaniowym. Weksel pełni zatem funkcję „kredytową”.

Wyemitowany weksel własny terminowo-okazowy, wypełniony zgodnie z treścią art. 101 prawa wekslowego (ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Dz. U. Nr 37, poz. 282 ze zm.), z oznaczonym terminem płatności po okazaniu, stanowi bezwarunkowe zobowiązanie wypłacenia określonej w nim sumy pieniężnej wraz z odsetkami wg stopy procentowej na wekslu.

Weksel, jako papier wartościowy stanowi dokument, w którym uregulowane są prawa i obowiązki stron w nim występujących w charakterze dłużnika i wierzyciela. Zobowiązanie wekslowe może mieć charakter abstrakcyjny, co oznacza, że może nie być ono związane z konkretnym stosunkiem cywilnoprawnym. Abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego polega na tym, że zachowuje ono swoją niezależność od wszelkich przyczyn, które spowodowały jego powstanie.

W szczególności ma to miejsce w przypadku, gdy wystawiony weksel nie spełnia roli zabezpieczającej lecz jest samoistnym stosunkiem zobowiązaniowym. Wówczas zbędne jest nawet zawarcie dodatkowej umowy cywilno-prawnej między Spółka a nabywcą weksla. Wystarczającym jest samo wystawienie weksla. W takiej sytuacji podmiot biorący udział w obrocie gospodarczym – w zamian za świadczenie przyszłe, wynikające z wystawionego weksla – otrzymuje gotówkę od razu, czyli zaciąga pożyczkę.

Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tj. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.), do przychodów nie zalicza się: pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów).

Stosownie zaś do art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a) updop, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów).

Zatem, cytowane wyżej przepisy wskazują, iż środki pieniężne otrzymane lub wydatkowane na spłatę części kapitałowej pożyczki (kredytu), nie stanowią odpowiednio przychodów oraz kosztów uzyskania przychodu.

Wpłacona przez nabywcę weksla kwota za weksel nie zalicza się do przychodu, zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, natomiast wypłacone odsetki od kwoty zobowiązania weks...