Ceny transferowe – kluczowe zagadnienia, zarys regulacji

Ceny transferowe to ceny stosowane w transakcjach pomiędzy podmiotami występującymi w obrocie gospodarczym, które są ze sobą wokreślony sposób powiązane. Powiązania te mogą dotyczyć zarówno relacji kapitałowych, jak i osobowych. Dzięki takim powiązaniom jeden podmiot zyskuje realny wpływ nadziałania gospodarcze drugiego podmiotu, w tym na warunki transakcji, które z nim zawiera. Z uwagi właśnie na ten wpływ ceny towarów, usług, wartości niematerialnych oraz honorariów stosowane w transakcjach między podmiotami powiązanymi mogą różnić się od cen wynegocjowanych na wolnym rynku, zawartych w warunkach porównywalnych przez podmioty niebędące podmiotami powiązanymi.

Powodem, dla którego ceny miałyby różnić się od cen stosowanych przez podmioty niezależne, są oczywiście m.in. względy podatkowe. Wyobraźmy sobie grupę składającą się z dwóch spółek z siedzibą w Polsce, przy czym jedna z nich dysponuje znaczną stratą lub ma siedzibę w specjalnej strefie ekonomicznej (zwolnienie z podatku dochodowego). Jeśli spółka ta sprzedaje towar do drugiego podmiotu, właścicielowi grupy zależeć będzie na ustaleniu jak największej ceny, co przełoży się na wyższy dochód tej właśnie spółki oraz wyższe koszty drugiego podmiotu.

Natomiast przedsiębiorca sprzedający swoje produkty po cenie niższej niż rynkowa uzyskuje mniejsze przychody, a w konsekwencji niższy dochód do opodatkowania, niż podmiot gospodarczy dokonujący transakcji po cenach rynkowych. Taki sposób ustalania ceny preferowany będzie przez takie grupy kapitałowe, w których podmiot sprzedający towary po zaniżonej cenie ma siedzibę w państwie o wyższej stawce podatkowej niż w państwie nabywcy.

W świetle przepisów podatkowych takie postępowanie między podmiotami powiązanymi jest niedozwolone, ponieważ prowadzi do przeniesienia dochodu do opodatkowania pomiędzy nimi, co skutkuje zaniżeniem podstawy opodatkowania przez jednego z podatników i wpłaceniem przez niego mniejszego niż należny podatku do budżetu państwa. Z tego powodu podmioty powiązane zobligowane są do zawierania między sobą wszelkich transakcji na warunkach rynkowych, jakie ustaliłyby między sobą racjonalnie działający kontrahenci niezależni w porównywanych operacjach gospodarczych. Obowiązek taki, nazywany potocznie „zasadą ceny rynkowej” lub „zasadą dystansu” (ang. arm’s length principle), wynika z art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: updop).

Powiązania krajowe i zagraniczne – rodzaje powiązań

Organy podatkowe mają prawo weryfikować rynkowość cen ustalanych w transakcjach między podmiotami powiązanymi. To, których kontrahentów należy traktować jako podmioty powiązane, także szczegółowo określają przepisy. W art. 11 updop zdefiniowano podmioty, które uważa się za powiązane zarówno w relacjach krajowych, jak i zagranicznych. Definicja ta obejmuje powiązania o charakterze kapitałowym (jeden podmiot posiada istotny udział w kapitale drugiego podmiotu) oraz osobowym (zarządczym bądź kontrolnym). W przypadku powiązań krajowych wyróżniono dodatkowo powiązania o charakterze rodzinnym, majątkowe i wynikające ze stosunku pracy.

Największe znaczenie praktyczne mają jednak powiązania o charakterze kapitałowym. Jednocześnie ustawodawca określił próg procentowy dla relacji kapitałowych między kontrahentami, po przekroczeniu którego uważa się ich za podmioty...