Zasadniczo o tym, czy czynność jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej, czy zarządu majątkiem prywatnym decyduje zamiar podatnika. Podatnik jako osoba najlepiej wiedząca, jakie było przeznaczenie transakcji, co do zasady sam powinien dokonywać jej klasyfikacji. Jednak granica pomiędzy prowadzeniem biznesu a zarządem majątkiem prywatnym jest bardzo cienka lub wręcz niewidoczna. Jest to powodem licznych sporów oraz wyroków na poziomie sądów administracyjnych. Dlatego w kwestie kwalifikacji podatkowej zdarzeń gospodarczych angażują się także organy podatkowe, które często mają odmienne spostrzeżenia niż podatnicy. Warto na wstępie zaznaczyć, że kwalifikacja podatkowa zdarzeń gospodarczych do odpowiedniej kategorii przychodów wpływa na opodatkowanie tych czynności.
Wprowadzenie
Jedno z ostatnich przełomowych orzeczeń w kwestii źródła przychodów zostało wydane przez Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie, który w uchwale z dnia 24 maja 2021 r. (sygn. akt II FPS 1/21) zakontestował, że w przypadku najmu (np. mieszkania, domu) znaczenie o tym, czy jest to związane z działalnością gospodarczą, czy zarządem majątkiem prywatnym ma subiektywna decyzja podatnika. NSA potwierdził następnie takie stanowisko w wyrokach z 22 czerwca 2021 r. (sygn. akt II FSK 2402/19 i II FSK 2403/19), gdzie potwierdził prawo podatnika do ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych w przypadku najmu z majątku prywatnego. Zatem w przypadku transakcji związanych z najmem nieruchomości sądy stoją na stanowisku, że istotny jest zamiar strony, z jakim dokonywana jest czynność, i jest to już ugruntowana linia orzecznicza.
Cienka granica
Inna sytuacja występuje jednak w przypadku transakcji zbycia nieruchomości. Jak wspomniano wyżej, granica pomiędzy podejmowaniem czynności w ramach zarządu majątkiem prywatnym a działalności gospodarczej jest bardzo cienka i w wielu sytuacjach się zaciera. Takie stanowisko można odczytać z jednego z ostatnich wyroków NSA z dnia 9 czerwca 2021 r. (sygn. akt II FSK 3674/18), który zajął się kwestią sprzedaży nieruchomości. W przedmiotowej sprawie organy podatkowe, dokonując ustaleń dowodowych, uznały, że podatnik nie nabywał nieruchomości celem prowadzenia gospodarstwa rolnego, lecz we wszystkich przypadkach transakcje takie przyniosły wymierne dochody. Organ podatkowy, uznając działania podatnika za zorganizowane, ciągłe o charakterze zarobkowym, przekwalifikował transakcje na sprzedaż związaną z działalnością gospodarczą. W konsekwencji w ramach decyzji Naczelnik Urzędu Skarbowego w Kielcach określił podatnikowi zobowiązanie podatkowe w kwocie 1 283 153 zł.
Naczelny Sąd Administracyjny, do którego finalnie trafiła sprawa, dokonując analizy sprawy, potwierdził, że działalność prowadzona przez podatnika, polegająca na wcześniejszym zakupie 58 działek, tak aby sprzedać je z zyskiem, spełniała cechy działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o PIT. NSA wskazał, że: „Ocena działań podatnika wskazuje wobec tego jednoznacznie, że nabywane nieruchomości były traktowane jako towar handlowy do dalszej odsprzedaży”, zaznaczając przy tym, że podatnik przy tych transakcjach korzystał z doświadczenia zawodowego i profesjonalnego pracownika, który w ramach swoich obowiązków zajmował się tymi transakcjami, wykorzystując fakt wcześniejszej pracy dla Agencji Nieruchomości Skarbu Państwa. Warto wskazać, że NSA w wyroku dokonał we własnym zakresie kompleksowej analizy przesłanek prowadzenia działalności gospodarczej takich jak zorganizowanie, zarobkowość i ciągły charakter.
Zasada pierwszeństwa
W ocenie NSA kwestia kwalifikacji dokonywanych transakcji zakupu i sprzedaży przez podatnika jako związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu PIT nie budzi większych wątpliwości. Dlatego podatkowym podsumowaniem powyższego wyroku NSA jest zasada stosowania reguły pierwszeństwa w zakresie kwalifikowania przychodów do przychodów z działalności gospodarczej. Zasada pierwszeństwa sformułowana przez NSA zakłada, że w pierwszej kolejności weryfikowane są przesłanki dokonania transakcji w ramach działalności gospodarczej określone w art. 5a pkt 6 ustawy o PIT, tj. czy działalność jest wykonywana w sposób zarobkowy, zorganizowany i ciągły, a także czy jest prowadzona we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek. Dodatkowo uzyskane przychody z prowadzenia działalności nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.
Powyższa zasada pierwszeństwa wynika bezpośrednio z treści art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o PIT, zgodnie z którym źródłem przychodów jest odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, jeżeli nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w określonym terminie. Zatem w przypadku sprzedaży nieruchomości ma miejsce istotne zastrzeżenie pierwszeństwa źródła przychodów z działalności gospodarczej, które nie występuje w innych przepisach. Brak takiego zastrzeżenia w innych przepisach dotyczących źródeł przychodów powoduje, że w przypadku innych transakcji, jak np. wynajem nieruchomości, zasada pierwszeństwa nie będzie miała zastosowania. Takie podejście i stanowisko jest spójne z dotychczasowymi wyrokami NSA w tym zakresie.
Podsumowując, podatnik powinien zakwalifikować dokonaną sprzedaż działek jako przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, a nie jako przychody z odpłatnego zbycia nieruchomości, bez prawa do zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 28 ustawy o PIT.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
Hasła tematyczne: działalność gospodarcza, sprzedaż nieruchomości, podatek dochodowy od osób fizycznych (pit)
