Orzecznictwo: W postępowaniu upadłościowym składki zdrowotne, na FP i FGŚS podlegają zaspokojeniu jak podatki

Składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych są daninami publicznymi w rozumieniu art. 342 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) i podlegają zaspokojeniu w kategorii drugiej.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
Protokolant Bożena Nowicka

w sprawie upadłościowej "ART. - BIUR" Centrum Hurtu Szkolno-Biurowego sp. z o.o. w Olsztynie przy uczestnictwie wierzyciela Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, Oddział Wojewódzki w Olsztynie po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 23 kwietnia 2008 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Rejonowy w Olsztynie postanowieniem z dnia 26 lutego 2008 r., sygn. akt V GUp 8/06/Zw. 70,

"Czy w postępowaniu upadłościowym składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych podlegają zaspokojeniu w kategorii II, w szczególności - czy są daninami publicznymi w rozumieniu art. 342 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.)?"

podjął uchwałę:

Składki na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych są daninami publicznymi w rozumieniu art. 342 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) i podlegają zaspokojeniu w kategorii drugiej.

UZASADNIENIE

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało w związku z rozpoznawaniem zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza, którym oddalono sprzeciw wierzyciela - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od listy wierzytelności w takim zakresie, w jakim wierzytelność z tytułu nieopłaconych przez upadłego składek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zakwalifikowano w trzeciej, a nie jak domagał się tego skarżący, w drugiej kategorii określonej w art. 342 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm. – dalej: p.u.n.).

Sąd Rejonowy podniósł w uzasadnieniu postanowienia o przedstawieniu zagadnienia prawnego, że przepis ten, w którym odrębnie wymieniono „podatki” „inne daniny publiczne” oraz „składki na ubezpieczenie społeczne,” stanowi podstawę wątpliwości jak należy zakwalifikować daniny publiczne inne niż składki na ubezpieczenie społeczne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W art. 342 ust. 1 pkt 1 p.u.n. ustawodawca zaliczył do pierwszej kategorii zaspokojenia z masy upadłości m.in. koszty postępowania upadłościowego, należności z tytułu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe pracowników oraz należności ze stosunku pracy. Do kategorii drugiej, unormowanej w pkt 2, zaliczył podatki, inne daniny publiczne oraz niepodlegające zaspokojeniu w kategorii pierwszej należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne należne za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości wraz z należnymi od nich odsetkami i kosztami egzekucji. Jednocześnie art. 342 ust. 3 p.u.n. stanowi, że przepisy dotyczące zaspokojenia należności ze stosunku pracy stosuje się odpowiednio do roszczeń Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o zwrot z masy upadłości świadczeń wypłaconych przez Fundusz pracownikom upadłego.

Przed dokonaniem kwalifikacji wymienionych składek konieczne jest sięgnięcie do regulacji bezpośrednio wskazujących na każdą z nich.

Podstawową formą finansowania ochrony zdrowia jest składka na ubezpieczenie zdrowotne, uregulowana ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U z 2004 r., nr 210, poz. 2135 ze zm. – dalej „u.ś.o.z.”). Ustawa ta w art. 65 wyraża zasadę solidarności społecznej jako zasadę ubezpieczenia zdrowotnego. Art. 66 ust. 1 określa szeroki katalog osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zwraca uwagę, że w odróżnieniu od systemu ubezpieczeń społecznych, w którym uiszczenie składek daje roszczenie do określonych dokładnie świadczeń pieniężnych (zasiłek, emerytura, renta, odszkodowanie), składka na ubezpieczenie zdrowotne ma odmienny charakter, uprawniony do składki Narodowy Fundusz Zdrowia nie jest bowiem zobowiązany do spełnienia „określonego świadczenia”. Składka na ubezpieczenie zdrowotne osób zatrudnionych jest zatem w istocie wpłatą obciążającą budżet państwa. W systemie finansów publicznych jest ona faktycznie częścią podatku dochodowego od osób fizycznych (odliczana od kwoty zobowiązania podatkowego) i w niewielkiej tylko mierze, w części przypadającej na ubezpieczonego, obciąża bezpośrednio wynagrodzenie za prace.

Podstawą działania Funduszu Pracy jest ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004, Nr 99, poz. 1001 ze zm.), która w rozdziale 18 zawiera regulację odnoszącą się do Funduszu Pracy. Artykuł 103 stanowi, że Fundusz Pracy jest państwowym funduszem celowym (ust. 1), którego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy. Zgodnie z art. 104, składki są obowiązkowe i są ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887, z późn. zm.).

Środki z funduszu pracy przeznaczone są na cele mające priorytetowe znaczenie w stosunkach pracy i dla walki z bezrobociem. Fundusz finansuje głównie świadczenia wypłac...