Orzecznictwo: Umorzenie zaległości podatkowych

Wyrokiem z dnia 15 listopada 2006 r., sygn. akt I SA/Ol 292/06 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie uchylił zaskarżona decyzję, określił, że nie podlega ona wykonaniu oraz zasądził od organu odwoławczego na rzecz ustanowionego z urzędu pełnomocnika strony skarżącej kwotę 292,80 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej w sprawie ze skargi Eugeniusza D. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Olsztynie z dnia 15 maja 2006 r., nr PP/E/4407-2-23/05 w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości podatkowych.

Ze stanu sprawy przyjętego przez Sąd I instancji wynika, że decyzja z dnia 15 maja 2006 r. Dyrektor Izby Skarbowej utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w Elblągu z dnia 27 września 2005 r. o odmowie umorzenia stronie zaległości podatkowych w podatku od towarów i usług: z tytułu dodatkowego zobowiązania podatkowego za marzec 1997 r. w kwocie 132 zł i odsetek za zwłokę w kwocie 256,80 zł; zobowiązania za kwiecień 1997 r. w kwocie 108.867 zł, dodatkowego zobowiązania podatkowego w kwocie 32.660 zł i odsetek za zwłokę w kwocie 339.142,50 zł oraz zobowiązania za maj 1997 r. w kwocie 163.020 zł, dodatkowego zobowiązania podatkowego w kwocie 48.906 zł i odsetek za zwłokę w kwocie 500,993,30 zł.

Wnioskiem z dnia 6 stycznia 2005 r. podatnik zwrócił się do Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej w Warszawie o umorzenie zaległości podatkowych w podatku od towarów i usług, wynikających z decyzji Inspektora Kontroli Skarbowej z Urzędu Kontroli Skarbowej w Elblągu z dnia 26 czerwca 1998 r. za marzec, kwiecień i maj 1997 r. Wniosek ten został przekazany zgodnie z właściwością Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w Elblągu. Z jego treści wynikało, że na skutek wydania decyzji wyrządzona została wnioskodawcy krzywda, która winna zostać naprawiona poprzez umorzenie orzeczonej zaległości podatkowej. Jego zdaniem, organ podatkowy określając zaległość podatkowa w podatku od towarów i usług za przedmiotowe okresy, rażąco naruszył prawo art. 33 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 z późn. zm.) – zwanej dalej ustawa o VAT, zważywszy na treść podjętej w dniu 22 kwietnia 2002 r. przez Naczelny Sąd Administracyjny uchwały o sygn. akt FPS 2/02, stwierdzającej, że przepis ten miał zastosowanie do zdarzeń nie odzwierciedlających rzeczywistej sprzedaży. Pozytywne rozpatrzenie wniosku o ulgę podatkową pozwoli wnioskodawcy na podjęcie działalności gospodarczej, która winna przynieść korzyści jego rodzinie, a także Państwu. Podatnik wskazał, że od kilku lat znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, spowodowanej brakiem dochodów (działalność gospodarcza nie jest prowadzona z uwagi na ciążące zaległości podatkowe). Aktualnie posiada zaległości w spłacie należności za czynsz, energię elektryczną i inne. Poinformował, że jego żona jest osoba bezrobotną, bez prawa do zasiłku, schorowaną, wymagającą stałej opieki neurologicznej, a on sam leczy się w Poradni Zdrowia Psychicznego. Aktualnie przebywa w Areszcie Śledczym w celu odbycia zastępczej kary za orzeczona grzywnę.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w Elblągu nie dopatrzył się przesłanek przemawiających za udzieleniem ulgi w trybie art. 67 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) – zwanej dalej ord. pod., w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 143, poz. 1199), tj, od dnia 1 września 2005 r. – zwanej dalej ustawa zmieniająca. Wskazał, że przyczyna powstania zaległości podatkowych było świadome, niezgodne z prawem działanie podatnika, gdyż wystawiał on faktury VAT, które nie odzwierciedlały rzeczywistych zdarzeń gospodarczych. Argument o braku możliwości uregulowania zadłużenia podatkowego nie stanowi zaś wystarczającej przesłanki do umorzenia zaległości, skoro ogólnie trudna sytuacja bytowa strony, wynikająca z braku dochodów, sama przez się nie stanowi podstawy do umorzenia zaległości podatkowych. Zebrane w toku postępowania materiały i dowody w sprawie wskazują, że na aktualna sytuację zobowiązanego nie miały wpływu czynniki o charakterze nadzwyczajnym.

Rozpoznając odwołanie od powyższej decyzji Dyrektor Izby Skarbowej stwierdził, że zobowiązania strony z tytułu podatku VAT nie uległy przedawnieniu, albowiem w wyniku zastosowania czynności egzekucyjnej i środka egzekucyjnego, przerwany został bieg terminu przedawnienia, a wobec nie zakończenia postępowania egzekucyjnego, bieg terminu przedawnienia nie zaczął biec na nowo. Powołując się na art. 67 § 1 ord. pod. stwierdził, że brak jest podstaw do umorzenia zaległości podatkowej. Uznał, że w sprawie istniały podstawy prawne do wydania decyzji z dnia 26 czerwca 1998 r., określającej stronie wysokość zobowiązania podatkowego i zaległości podatkowej za okresy marzec, kwiecień i maj 1997 r. Późniejsza uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego podjęta w dniu 22 kwietnia 2002 r. o sygn. akt FPS 2/02, nie stanowi z punktu wiedzenia interesu publicznego, przesłanki do odstąpienia od dochodzenia zapłaty zaległości podatkowych. Organ odnosząc się do zarzutów podniesionych przez podatnika w piśmie z dnia 21 listopada 2005 r., wskazał, że bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje odpisy pism załączone do materiału dowodowego (pismem z dnia 27 marca 2006 r.), skierowane do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie (skarga na bezczynność) i do Prokuratury Rejonowej w Elblągu o ponowne podjęcie postępowania w sprawie niedopełnienia obowiązków przez pracowników Urzędu Skarbowego w Elblągu i poświadczenia nieprawdy. Dyrektor Izby Skarbowej podkreślił również, że inicjatywa zastosowania art. 67 „d” § 1 ord. pod. należy do organu podatkowego.

W skardze na powyższa decyzję podatnik wnosząc o uchylenie lub stwierdzenie nieważności, lub stwierdzenie niezgodności z prawem decyzji Dyrektora Izby Skarbowej zarzucił naruszenie:

1. art. 7, art. 32, art. 40, art. i art. 217 Konstytucji RP przez działanie organów bez podstaw prawnych; nierówne traktowanie skarżącego i jego żony przez cały okres postępowania ód wydania decyzji UKS czyli od dnia 25 czerwca 1998 r.; naruszanie tajemnicy korespondencji urzędowej;
2. art. 1 i następnych Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego nieludzkiego lub poniżającego traktowania;
3. art. 107 kpa przez oparcie decyzji na kłamstwie, a także na przestępczym urzędniczym nadużyciu władzy (art. 231 § 1 kk) oraz przestępczym poświadczeniu nieprawdy (art. 271 § 1 kk);
4. zasad postępowania określonych w art. 120, art. 122 oraz art. 125 § 1 i art. 139 ord. pod.;
5. zasady uznaniowości przy wydawaniu decyzji dotyczącej wniosku o umorzenie zaległości.

Ponadto skarżący wniósł o stwierdzenie, że:

1. w dniu 25 czerwca 1998 r., a dokładniej w datach wystawienia przez niego faktur nie powstał obowiązek podatkowy, a w konsekwencji zobowiązanie podatkowe,
2. decyzja UKS została wydana bez podstawy prawnej, ponieważ art. 33 ust. 1 ustawy o VAT w ówczesnym brzmieniu nie upoważniał do wydania decyzji podatkowej – nie pozwalała na to treść art. 217 Konstytucji RP,
3. wszystkie decyzje i postanowienia wydane w jego sprawie po dacie 25 czerwca 1998 r., a z ostrożności po dacie 22 kwietnia 2002 r. (data wydania uchwały NSA) wywodzą się z decyzji wydanej bez podstawy prawnej, a tym samym stanowią nadużycie władzy urzędniczej (art. 231 §1 kk),
4. ewentualnie uwzględnienie skargi w części dotyczącej umorzenia zaległości podatkowej poprzez umorzenie jej przez Dyrektora Izby Skarbowej.

Skarżący podał, że decyzją z dnia 25 czerwca 1998 r. określono mu zobowiązania w podatku od towarów i usług w sytuacji wystawiania przez niego faktur nieodzwierciedlających rzeczywistych zdarzeń gospodarczych (za wystawienie faktur winę ponosi osoba trzecia, wskazana w skardze). Przytoczył tezę uchwały NSA o sygn. akt FPS 2/02, wywodząc, że nie zaistniał obowiązek podatkowy i zaległość podatkowa za marzec, kwiecień i maj 1997 r. Przyznał, że w dacie wydania decyzji przez UKS wykładnia art. 33 ust. 1 była niejednolita. Uznał jednak, że nie z jego winy w obiegu prawnym pozostaje decyzja określająca zaległość podatkową, podczas gdy nigdy obowiązek podatkowy nie zaistniał. Wskazał na absurd sytuacji, że ubiega się o umorzenie zaległości, która faktycznie nie zaistniała. Zarzucił niekompetencję osobom, które podpisywały decyzje w obu instancjach. Nie zgodził się z interpretacją art. 67 § 1 i art. 70 § 4 ord. pod. prezentowaną przez organy w jego sprawie. Stwierdził, że czuje się pokrzywdzony faktem bezprawnego zabrania składników majątku jego i żony. Wskazał na nierówne traktowanie podatnika, podając przykłady umorzenia należności innym osobom.

W odpowiedzi na skargę Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

Sąd I instancji – uzasadniając rozstrzygnięcie - powołał się na art. 133 i art. 134 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 15...