Orzecznictwo: Jak ustalić wartość przedmiotu zaskarżenia

Postanowieniem z dnia 17 września 2007 r. Sygn. akt I FZ 391/07 Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrując zażalenie Przemysława G. na zarządzenie przewodniczącego wydziału Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 12 czerwca 2007 r. sygn. akt I SA/Lu 377/07 w zakresie uzupełnienia wpisu od skargi w sprawie ze skargi Przemysława G. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Lublinie z dnia 12 lutego 2007 r. nr ZP2-4407/127/06 w przedmiocie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące 2005 r. oraz dodatkowego zobowiązania podatkowego przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: czy w świetle przepisów art. 231 w związku z art. 215 i 216 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi cała kwota zobowiązania podatkowego wynikająca z decyzji zaskarżonej do sądu administracyjnego, czy też tylko ta jej część, która została zakwestionowana w skardze?

Pytanie to zapadło w następującym stanie faktycznym: W skardze z dnia z 16 marca 2007 roku na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Lublinie z dnia 12 lutego 2007 r. nr ZP2-4407/127/06 Przemysław G. określił wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 48.206 zł. Wskazana kwota wynikła z decyzji organu podatkowego pierwszej i drugiej instancji, jest to kwota zobowiązania podatkowego ustalona przez organ pierwszej instancji za poszczególne miesiące 2005 r., z czego do uiszczenia na rachunek organu podatkowego pozostało podatnikowi 17.714 zł. W dniu 19 kwietnia 2007 r. wpłynęła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie odpowiedź Dyrektora Izby Skarbowej na skargę podatnika, w której to odpowiedzi wartość przedmiotu zaskarżenia została określona w wysokości 17.714 zł. Dyrektor wyjaśnił przy tym, że jest to kwota wynikła z różnicy pomiędzy wykazanymi w deklaracjach VAT-7 wielkościami zobowiązań podatkowych za poszczególne miesiące 2005 r. a wielkościami zobowiązania podatkowego za te okresy określone w decyzji przez organ pierwszej instancji.Zarządzeniem z dnia 20 kwietnia 2007 r. sygn. akt I SA/Lu 377/07 przewodniczącego wydziału Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie wezwano skarżącego do uzupełnienia wpisu od skargi w kwocie 1447 zł. Skarżący odebrał wezwanie z dnia 26 kwietnia 2007 r. , a w dniu 2 maja 2007 r. wysłał pismo, w którym sprostował wartość przedmiotu sporu na kwotę 17.714 zł uzasadniając poprzednio podaną wartość pomyłką. Ponadto tym samym pismem złożył wniosek o przyznanie prawa pomocy poprzez zwolnienie od kosztów sądowych.

Postanowieniem z 17 maja 2007 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy. Skarżący w dniu 5 czerwca uiścił wpis, ale w wysokości 532 zł, czyli od kwoty 17.714 zł. W piśmie z 6 czerwca 2007 r., skarżący ponownie wskazał jako wartość przedmiotu zaskarżenia kwotę 17.714 zł. Zaskarżonym zarządzeniem z 12 czerwca 2007 r. przewodniczący wydziału WSA w Lublinie wezwał skarżącego do uzupełnienia wpisu do wysokości 1447 zł stosownie do treści § 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 221, poz. 2193) w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi. Skarżący złożył zażalenie na to zarządzenie wnosząc o jego uchylenie i zarzucając, że dokonał pismem z dnia 2 maja 2007 r. sprostowania wartości przedmiotu zaskarżenia. W uzasadnieniu postanowienia w sprawie zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że na tle rozpoznawanej sprawy ujawniła się rozbieżność w orzecznictwie NSA, które wyrażają się w dwóch zasadniczo odmiennych stanowiskach zajmowanych przez składy orzekające w kwestii podstawy obliczania wpisu stosunkowego w sprawach z zakresu zobowiązań podatkowych. Pierwsze z nich zakłada, że podstawą obliczenia wpisu stosunkowego w tych sprawach jest w każdym wypadku kwota wynikająca z zaskarżonej decyzji, a zatem całość zobowiązania podatkowego.

Nawiązuje się tu do art. 216 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej p.p.s.a.), według którego, jeżeli przedmiotem zaskarżenia jest należność pieniężna, to stanowi ona wartość przedmiotu zaskarżenia. Zgodnie natomiast z art. 231 zdanie pierwsze p.p.s.a. wpis stosunkowy pobiera się w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne. Dokonując wykładni wskazanych przepisów zwolennicy omawianego stanowiska uznają, że nie mogą być one rozumiane w oderwaniu od regulacji określających przedmiot zaskarżenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Jak wynika bowiem z art. 3 § 2 i 3 p.p.s.a., zaskarżeniu do sądu administracyjnego nie podlegają należności pieniężne, lecz wymienione w tym przepisie akty i czynności administracji publicznej.Z tego też względu w doktrynie podkreśla się, że regulacja zawarta w art. 231 p.p.s.a. stanowi znaczne uproszczenie (por. B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz., Zakamycze 2005 r., str. 564). Istotę wpisu stosunkowego w sprawach rozstrzyganych w postępowaniu sądowoadministracyjnym trafniej oddaje regulacja zawarta w § 1, zdanie pierwsze, rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2193 ze zm.). Przepis ten jednoznacznie przewiduje, że wpis stosunkowy zależy od wysokości należności pieniężnej, objętej zaskarżonym aktem. Skoro zatem decyzja organu podatkowego określa zobowiązanie podatkowe w kwocie w niej wskazanej, a decyzję zaskarżono w całości, to kwota objęta zaskarżonym aktem musi zostać uwzględniona przy ustalaniu wysokości wpisu. Przyjęcie za podstawę obliczenia wpisu tylko kwoty zaległości podatkowej, wymagałoby odniesienia się do meritum sprawy już na etapie badania wymogów formalnych wniesionego środka zaskarżenia. Konieczne byłoby więc badanie nie tylko treści zaskarżonej decyzji, ale również ustalanie innych okoliczności, takich jak wysokość kwoty, którą strona uiściła już tytułem zobowiązania podatkowego oraz ustalenia kwestii spornych w sprawie. Postępowanie takie stanowiłoby swoisty przesąd i ingerencję w sferę kompetencji zastrzeżonych dla sądu administracyjnego rozpoznającego skargę co do jej istoty.

Wskazuje się też, że wykładnia pojęcia „wartość przedmiotu zaskarżenia” powinna uwzględniać charakter postępowania sądowoadministracyjnego oraz jego odrębności w stosunku do postępowania cywilnego, w którym jest ono utożsamiane z wyrażoną w pieniądzu wartością dochodzonego w procesie cywilnym roszczenia.W postępowaniu sądowoadministracyjnym, jak to już wyżej wskazano, sąd nie orzeka bowiem o należnościach pieniężnych, lecz kontroluje zgodność z prawem (legalność) zaskarżonych aktów, którymi takie należności zostały określone lub ustalone. Należność pieniężna w ścisłym tego słowa znaczeniu nie stanowi zatem przedmiotu zaskarżenia przed sądem administracyjnym.

Punktem wyjścia dla drugiego stanowiska prezentowanego w omawianej kwestii jest natomiast stwierdzenie, że ustalenie wysokości wpisu stosunkowego powinno następować jedynie w oparciu o kwotę zobowiązania podatkowego, kwestionowaną przez stronę w postępowaniu sądowoadministracyjnym.W myśl art. 215 § 1 p.p.s.a. w każdym piśmie wszczynającym postępowanie sądowe w danej instancji należy podać wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wartości zależy wysokość opłaty. Brzmienie powołanego przepisu wskazuje na to, że obowiązek wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia wynika z konieczności pobrania od tej wartości opłaty. Oznaczona przez stronę sporna kwota w wielu sytuacjach odpowiada zaległości podatkowej i stanowi jedynie część zobowiązania podatkowego. W przypadku wątpliwości co do poprawności określonej w piśmie wartości przedmiotu zaskarżenia (np. gdy istnieją rozbieżności między wartościami przedmiotu zaskarżenia wskazanymi przez skarżącego i organ podatkowy), przewodniczący może dokonać jej weryfikacji w trybie art. 218 p.p.s.a. Wykładnia art. 216 i art. 231 p.p.s.a. powinna zmierzać do uwzględniania w postępowaniu przed sądami administracyjnymi rzeczywistej wartości przedmiotu zaskarżenia, a więc spornej należności pieniężnej. Brak jest bowiem uzasadnionych powodów, dla których przedmiot zask...