Orzecznictwo - Wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną z urzędu przez adwokatów i radców prawnych - jaki to przychód?

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 9 lutego 2007 roku. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie po rozpoznaniu w Wydziale l na rozprawie w dniu 26 stycznia 2007 roku sprawy ze skargi Kancelarii Adwokackiej i Radców Prawnych - spółka partnerska na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L.z dnia 12 grudnia 2005 roku nr ZP1/l-4117/l-13/2005w przedmiocie interpretacji co do sposobu i zakresu zastosowania prawa podatkowego uchyla zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 22 września 2005 roku, Nr ZP1-1-418/1-6/2005;

Uzasadnienie.

Z akt sprawy wynika, iż dnia 4 kwietnia 2005 roku do Urzędu Skarbowego wpłynęło pismo sporządzone na papierze z nagłówkiem Kancelarii Adwokackiej i Radców Prawnych - spółki partnerskiej, zawierające wniosek o udzielenie na podstawie art. 14a § 1 i 2 ordynacji podatkowej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego. We wniosku tym zwrócono się o udzielenie interpretacji w zakresie 3 kwestii prawnych dotyczących opodatkowania podatkiem od towarów i usług oraz 2 - dotyczących podatku dochodowego od osób fizycznych, w tym - co do art. 13 ust. 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 oraz art. 14 ust. If ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przez udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy opłaty za czynności adwokatów i radców prawnych otrzymywane od Skarbu Państwa - właściwych sądów z tytułu zastępstwa procesowego i obrony z urzędu w ramach wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego w formie spółki partnerskiej stanowią przychody z działalności wykonywanej osobiście, czy też z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej.

Wskazano, iż zgodnie z art. 4a ustawy o adwokaturze adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej z wyłącznym udziałem adwokatów i radców prawnych, a także prawników zagranicznych, z tym że w spółce komandytowej wymóg ten dotyczy tylko komplementariuszy. Analogiczne uregulowanie zawiera art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, przy czym ustawa ta przewiduje możliwość wykonywania zawodu radcy prawnego również na podstawie stosunku pracy oraz umowy cywilnoprawnej, nie przewiduje natomiast wykonywania tego zawodu w zespołach; na rzecz osób fizycznych pomoc prawna może być świadczona przez radcę prawnego w kancelarii radcy prawnego lub w spółce.

Na gruncie art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalność zawodowa jest działalnością gospodarczą, stosownie zaś do jej art. 4 ust. 1 spółka partnerska jest przedsiębiorcą.

Na podstawie art. 117 § 1 kpc dla strony może zostać ustanowiony adwokat lub radca prawny. Podobnie w postępowaniu karnym oskarżany może mieć obrońcę z urzędu. Pełnomocnika, o którym mowa, wyznacza właściwa rada adwokacka lub okręgowa izba radców prawnych, a obrońcę prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Opłaty za czynności wykonane z urzędu wypłacane są przez właściwe sądy zgodnie z przepisami rozporządzeń w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu i w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

W ramach działalności zawodowej adwokackiej i radcowskiej partnerzy w spółce są wyznaczani do prowadzenia spraw sądowych z urzędu. W wykonywaniu tych czynności zaangażowana jest kancelaria zorganizowana w formie spółki partnerskiej, w której partnerzy wykonują swój zawód, tak jej składniki majątkowe, jak i personel. Prócz źródła umocowania /wyznaczenie przez radę samorządu zawodowego lub prezesa sądu, a nie pełnomocnictwo/ pomoc prawna z urzędu niczym nie różni się od pomocy prawnej zleconej przez mocodawcę.

Wobec powyższego we wniosku wyrażono pogląd, iż opłaty za czynności adwokatów i radców prawnych z urzędu, wykonywane w ramach spółki partnerskiej, stanowią przychody z działalności gospodarczej.

Na wezwanie organu podatkowego strona wyjaśniła, iż wyznaczając pełnomocnika z urzędu okręgowa rada adwokacka lub okręgowa izba radców prawnych wskazuje, że wykonuje on zawód adwokata w spółce partnerskiej.

Ostatecznym postanowieniem z dnia 4 lipca 2005 roku, Nr DD/406-23/05, Naczelnik Urzędu Skarbowego w Ch. uznał stanowisko przedstawione we wniosku za prawidłowe.

Decyzją Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 22 września 2005 roku, Nr ZP1-1-418/1-6/2005, wydaną w trybie art. 14b § 5 pkt 2 ordynacji podatkowej, skierowanej do strony oznaczonej analogicznie, jak w powyższym postanowieniu, postanowienie to zmienione zostało w ten sposób, że organ ten stwierdził, iż otrzymywane wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną z urzędu przez adwokatów i radców prawnych na zlecenie sądu stanowi przychód z działalności wykonywanej osobiście, o którym mowa w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Dyrektor Izby Skarbowej wskazał, że po zapoznaniu się ze stanem faktycznym przedstawionym we wniosku oraz z treścią postanowienia interpretacyjnego, stwierdził, iż postanowienie to rażąco narusza prawo.

Podniósł, że na podstawie art. 4a ust. 1 Prawa o adwokaturze adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej lub partnerskiej z wyłącznym udziałem adwokatów lub adwokatów i radców prawnych albo w spółce komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, przy czym wyłącznym przedmiotem takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej. Ponadto na podstawie art. 4a ust. 2 tej ustawy, siedzibę zawodową adwokata, na jego wniosek wyznacza okręgowa rada adwokacka. Jednocześnie stosownie do art. 21 ust. 3 tej ustawy, adwokat świadczy pomoc prawną z urzędu w okręgu sądu rejonowego, w którym ma wyznaczoną siedzibę zawodową.

Z literalnego brzmienia ostatnio cytowanego przepisu wynika zatem, iż jego treść odnosi się podmiotowo do wykonującego zawód adwokata, bez względu na sposób wykonywania zawodu. W przypadku świadczenia pomocy prawnej z urzędu nie ma zatem znaczenia fakt, czy adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, czy jest wspólnikiem spółki partnerskiej, gdyż to on osobiście świadczy pomoc prawną z urzędu. Także w przypadku udzielenia substytucji na podstawie art. 25 ust. 1 Prawa o adwokaturze pomoc prawną osobiście świadczy adwokat, któremu udzielono substytucji, a nie adwokat zastępowany.

Na poparcie sformułowanej tezy organ wskazał także, że to sąd, na żądanie oskarżonego, który nie ma obrońcy z wyboru, wyznacza obrońcę z urzędu do osobistego udzielenia pomocy prawnej /art.78 § 1 kpk/.

Dyrektor Izby Skarbowej zauważył także, iż rozporządzenie wykonawcze z dnia 12 grudnia 1997 roku do powołanego Prawa o adwokaturze - w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych, w § 21 określa, że koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują, między innymi, niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata lub radcy prawnego /a nie zespołu, czy spółki, o których mowa w powołanym na wstępie przepisie/.

Analiza przytoczonych wyżej przepisów jednoznacznie wskazuje - zdaniem organu -iż pomocy prawnej z urzędu, na zlecenie sądu, udziela osobiście adwokat, bądź wyznaczony przez niego zastępca, po udzieleniu substytucji.

Dalej organ podniósł, że zgodnie z art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa wart. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym, oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 1 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9, Wobec tego przychody adwokatów z tytułu świadczenia z urzędu, na zlecenie sądu, pomocy prawnej, należy kwalifikować do przychodów o których mowa w przywołanym przepisie w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Organ podkreślił, że na gruncie prawa podatkowego nie ma przeszkód, aby osoby prowadzące działalność gospodarczą równocześnie wykonywały na zlecenie sądu określone czynności i osiągały z tego tytułu przychody, o których mowa w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Powołany przepis nie zawiera żadnych wyłączeń.

Konsekwencją takiej kwalifikacji przychodu jest spoczywający na sądach dokonujących wypłaty przedmiotowych kwot obowiązek płatnika określony w art. 41 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Organ wskazał, że świadczenie z urzędu na zlecenie sądu pomocy prawnej przez adwokatów nie spełnia dyspozycji przepisu art. 5a pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W świetle tego przepisu nie jest bowiem pozarolniczą działalnością taka działalność, z której przychody są zaliczane, w szczególności, do przychodów z działalności wykonywanej osobiście w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 13 powołanej ustawy.

Z powyższych względów Dyrektor Izby Skarbowej w L. uznał za nieprawidłowe stanowisko strony, jak też pogląd Naczelnika Urzędu Skarbowego w Ch. wyrażony w wymienionym wyżej postanowieniu z dnia 4 lipca 2005 roku i stwierdził, iż otrzymane wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną z urzędu stanowi przychód z działalności wykonywanej osobiście, o którym mowa w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Po wniesieniu na powyższą decyzję odwołania, w którym zarzucono naruszenie: -art. 13 pkt 6 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 oraz art. 10 ust.1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych /przez niezasadne przyjęcie, iż przychody adwokatów i radców prawnych wykonujących swój zawód w spółce partnerskiej, uzyskane z tytułu świadczenia z urzędu na zlecenie sądu pomocy prawnej, należy kwalifikować jako przychody z działalności wykonywanej osobiście/, - art. 14b § 5 pkt 2 ordynacji podatkowej /przez uznanie, iż postanowienie rażąco narusza prawo, gdy rażące naruszenie prawa to naruszenie ewidentne, niebudzące jakichkolwiek wątpliwości, które można stwierdzić już w wyniku wstępnej analizy przepisów porównując ich treść do stanu faktycznego, co w sprawie niniejszej nie występuje, gdyż możliwa jest różna wykładnia tego samego przepisu/, - art. 210 § 4 ordynacji podatkowej /przez brak należytego uzasadnienia, gdyż Dyrektor Izby Skarbowej nie wskazał na czym, według niego, polega rażące naruszenie prawa/, Dyrektor Izby Skarbowej w L. wydał zaskarżoną decyzję z dnia 12 grudnia 2005 roku, Nr ZP1/I-4117/1-13/2005, którą utrzymał w mocy opisaną wyżej własną decyzję z dnia 22 września 2005 roku.

Podtrzymując wywody zawarte w decyzji z dnia 22 września 2005 roku Dyrektor Izby Skarbowej podniósł nadto, że czynności pomocy prawnej świadczonej z urzędu wykonywane są, jak wskazano w odwołaniu: - w postępowaniu cywilnym; w trybie art. 117 § 1 kpc, sąd może uwzględnić wniosek strony zwolnionej od kosztów sądowych o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego; takiego pełnomocnika, na wniosek sądu, wyznacza właściwa rada adwokacka lub okręgowa izba radców prawnych;w postępowaniu karnym; w trybie art. 81 § 1 kpk obrońcę z urzędu wyznacza prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

W jego ocenie powyższe świadczy niezbicie, iż czynności adwokatów i radców prawnych - jako pomoc prawna świadczona z urzędu - wykonywane są z nakazu władzy publicznej /sądu/, a ich wykonywanie następuje z mocy prawa, ponieważ jest ustawowym obowiązkiem. Są one także nierozerwalnie związane z wykonywaniem zawodu adwokata lub radcy prawnego w przyjętej formie, jednak ta forma - wbrew twierdzeniu odwołania - nie ma wpływu na sposób opodatkowania przychodów uzyskanych za pomoc prawną świadczoną z urzędu.

Wobec powyższego za niesłuszny organ uznał zarzut naruszenia art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 i pkt 3 tej ustawy, tym bardziej, że na gruncie prawa podatkowego nie ma przeszkód, aby osoby prowadzące działalność gospodarczą równocześnie wykonywały, na zlecenie sądu, określone czynności i osiągały z tego tytułu przychody.

Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostają, zdaniem organu, argumenty odwołania, że sprawy świadczenia pomocy prawnej z urzędu nie są prowadzone wyłącznie i samodzielnie przez wyznaczonych adwokatów lub radców prawnych, ale w ramach zorganizowanej kancelarii w formie spółki partnerskiej oraz przy wykorzystywaniu personelu kancelarii, jak również składników majątkowych Spółki. Ponowił on wywód, iż z § 19 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu wynika, iż koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszonej przez Skarb Państwa obejmują, między innymi, niezbędne udokumentowane wydatki adwokata lub radcy prawnego, a nie zespołu czy spółki.

Według organu, z powyższych względów nie można też podzielić stanowiska odwołania, iż pomoc prawną świadczoną z urzędu należy kwalifikować do przychodów z działalności gospodarczej oraz że źródło umocowania pozostaje bez wpływu na sposób opodatkowania uzyskiwanych przychodów.

Dyrektor Izby Skarbowej nie podzielił także zarzutu naruszenia art. 14b § 5 pkt 2 ordynacji podatkowej, wskazując, iż postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego naruszało rażące prawo w zakresie interpretacji art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a stanowisko odwołania o możliwości różnej wykładni tego przepisu nie znajduje uzasadnienia. Z zestawienia treści powołanego art. 13 pkt 6 ustawy podatkowej ze stanem faktycznym, tj. świadczeniem pomocy prawnej z urzędu przez adwokatów lub radców prawnych, wyraźnie wynika, że osoby te osiągają przychody z samodzielnie wykonywanej działalności - działają na zlecenie sądu, który na podstawie właściwych przepisów zleca wykonanie określonych czynności, a w tej sytuacji udzielenia pomocy prawnej z urzędu przez wskazanego adwokata lub radcę prawnego. Ponadto katalog tego przepisu jest otwarty i tylko przykładowy.

Brak jest również, w ocenie organu, podstaw do twierdzenia o naruszeniu art. 210 § 4 ordynacji podatkowej, gdyż decyzja została należycie uzasadniona, a zarzut odwołania, iż nie wyjaśniono, na czym polegało rażące naruszenie prawa, nie stanowi przesłanki do stawiania tego zarzutu. Pojęcie rażącego naruszenia prawa nie zostało zdefiniowane ustawowo, a całe uzasadnienie decyzji wyjaśnia, z jakich względów organ podatkowy zmienił postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w przedmiotowej sprawie, wskazując podstawę prawną takiego działania.

Na powyższą decyzję Kancelaria Adwokacka i Radców Prawnych - spółka partnerska wniosła skargę do Wojewódzkiego Są...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »