Opodatkowanie VAT usług radców prawnych

Radca prawny udzielający pomocy prawnej w ramach spółki osobowej nie musi sam płacić VAT od spraw prowadzonych z urzędu. W sytuacji gdy pomoc prawną z urzędu na zlecenie sądu świadczy radca prawny wykonujący zawód w spółce, podatnikiem podatku od towarów i usług zobowiązanym do wystawienia faktury VAT z tytułu wykonanej usługi jest spółka – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.

O co toczył się spór?

Podatnik złożył wniosek o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej. We wniosku podał, że wykonuje zawód radcy prawnego jedynie jako wspólnik w spółce osobowej w kancelarii. Nie prowadzi samodzielnej działalności gospodarczej i dlatego nie posiada statusu podatnika podatku od towarów i usług. Umowa spółki zobowiązuje adwokatów i radców prawnych, do świadczenia pomocy prawnej oraz wszelkich innych usług doradczych wyłącznie w spółce. W ramach obowiązków zawodowych nałożonych przepisami ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r., nr 10, poz. 65, z późn. zm.) podatnik może być wyznaczany do świadczenia pomocy prawnej jako pełnomocnik z urzędu w postępowaniach przed sądami oraz innymi organami władzy publicznej, które będą wypłacały mu wynagrodzenie. Ani umowa spółki, ani żadne inne postanowienie umowne nie wyłączają usług pomocy prawnej z urzędu spod zakazu wykonywania działalności poza kancelarią.
Podatnik chciał wiedzieć, czy wykonywanie w przyszłości czynności w zakresie pomocy prawnej z urzędu spowoduje, że stanie się on podatnikiem w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm., dalej; ustawa o VAT).

Zdaniem podatnika nie będzie on podatnikiem tego podatku z uwagi na wynikające z umowy spółki ograniczenie możliwości świadczenia pomocy prawnej wyłącznie do działania w imieniu i na rachunek kancelarii. Taki sposób prowadzenia działalności prawniczej przewiduje art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych.  Jego zdaniem nie może być uznany za prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, a tym samym nie jest podatnikiem w rozumieniu art. 15 ust. 1 tej ustawy. Podatnikiem z tytułu usług prawniczych wykonywanych z jego osobistym udziałem jest kancelaria.

Minister finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. W uzasadnieniu wydanej interpretacji wskazał, że wskazane w art. 8 ust. 1 ustawy o radcach prawnych formy wykonywania zawodu radcy prawnego są środkami pomocniczymi do prowadzenia działalności polegającej na świadczeniu pomocy prawnej. Radcowie prawni są ograniczeni w wyborze formy prawnej prowadzenia działalności zawodowej.

W ocenie Ministra Finansów należy odróżnić skutki podatkowe wynikające z uzyskiwania przychodów z działalności wykonywanej osobiście w związku z podjętymi aktami władczymi o ustanowieniu z urzędu pełnomocnika, od uzyskiwania przychodów z tytułu udziału w spółce osobowej, w związku z zawieranymi przez nią umowami o świadczenie pomocy prawnej. Prawidłowe zdefiniowanie przychodów ma znaczenie dla ustalenia właściwych następstw podatkowych na gruncie ustawy o VAT. Mimo, że podatnik wykonuje zawód jako wspólnik w spółce osobowej, usługi pomocy prawnej z urzędu są samodzielnie wykonywaną działalnością gosp...