Orzecznictwo: Prawo pomocy

W świetle art. 246 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej w skrócie: p.p.s.a.) nie znajduje uzasadnienia uzależnianie przyznania prawa pomocy przez sądy administracyjne od oceny możliwości zarobkowych wnioskodawcy, korzystania przez niego z tych możliwości, przedsiębiorczości i gospodarczej zapobiegliwości. Niedopuszczalne jest także wskazywanie, że strona ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy powinna planować wydatki związane z postępowaniem sądowoadministracyjnym przed wszczęciem tego postępowania.

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Sędzia NSA Stanisław Bogucki po rozpoznaniu w dniu 4 sierpnia 2010 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia Stowarzyszenia J. od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 23 czerwca 2010 r., sygn. akt I SA/Bk 119/10 odmawiającego przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym w sprawie ze skargi Stowarzyszenia J. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia 9 lutego 2010 r., nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2004 r. postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Białymstoku.

Uzasadnienie

1. Postanowieniem z dnia 23 czerwca 2010 r., sygn. akt I SA/Bk 119/10, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku oddalił wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym Stowarzyszenia J. (dalej: Stowarzyszenie) w sprawie ze skargi w.w. Stowarzyszenia na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w B. z dnia 9 lutego 2010 r., nr [...], wydanej w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2004 r. J. W.. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia podano art. 245 § 2 w związku z art. 246 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej w skrócie p.p.s.a.).

2. Przebieg postępowania przed Sądem pierwszej instancji:

2.1. Stowarzyszenie złożyło wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie doradcy podatkowego. Wskazało w nim, że jego dochody uniemożliwiają opłacenie kosztów sądowych, bowiem ich źródłem są składki członkowskie, z których w roku bieżącym nie uzyskano żadnych środków pieniężnych.

2.2 Stowarzyszenie w odpowiedzi na wezwanie z dnia 7 kwietnia 2010 r. Referendarza sądowego WSA w Białymstoku wskazało, że składka członkowska wynosi 10 zł na rok, a stan członków Stowarzyszenia na dzień 31 marca 2010 r. wynosił 27 osób. Nadmieniono równocześnie, że wskutek braku obrotów bank rozwiązał umowę ze Stowarzyszeniem, tym samym nie posiada ono konta bankowego. Dołączono równocześnie do akt sprawy zestawienie przychodów i rozchodów za 2009 r. oraz wyciągi z rachunków bankowych (k. 35-39 akt WSA w Białymstoku).

2.3 Postanowieniem z dnia 12 maja 2010 r. Referendarz sądowy WSA w Białymstoku odmówił przyznania prawa pomocy Stowarzyszeniu w zakresie obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata.

2.4 Stowarzyszenie złożyło sprzeciw wobec w.w. postanowienia, podtrzymując stanowisko zaprezentowane we wniosku. Podkreśliło równocześnie, że podejmowane działania są związane z chęcią ochrony społeczności wiejskiej w zakresie prawa podatkowego oraz administracyjnego. Zaznaczyło także, że nie prowadzi działalności gospodarczej, utrzymując się jedynie ze składek członkowskich.

3. Postanowienie Sądu pierwszej instancji:

3.1 Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji stwierdził, że instytucja prawa pomocy jest przyznawana w szczególnych okolicznościach, mając charakter wyjątku od ogólnej zasady wyrażonej w art. 199 p.p.s.a. Ciężar udowodnienia okoliczności, skłaniających wojewódzki sąd administracyjny do jej udzielenia, spoczywa na podmiocie ubiegającym się o przyznanie takiego prawa.

3.2 Sąd pierwszej instancji pokreślił, że w rozpoznawanej sprawie należało mieć na względzie, iż Stowarzyszenie składa do WSA w Białymstoku szereg skarg, jednocześnie zwracając się o prawo pomocy, a więc powinno się ono liczyć z obowiązkiem ponoszenia kosztów sądowych. Sytuacja ta, uwzględniwszy symboliczny wymiar składek i efektywność członków w ich partycypacji, jak również brak działań mających na celu pozyskanie środków finansowych, sprawia, że nie można jednoznacznie przesądzić, iż Stowarzyszenie nie może ponieść kosztów postępowania sądowoadministracyjnego w wyniku trudnej sytuacji finansowej.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że z treści wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz sprzeciwu od orzeczenia Referendarza sądowego WSA w Białymstoku wynikało, że Stowarzyszenie utrzymuje się wyłącznie z symbolicznych składek członkowskich (po 10 zł rocznie), których dodatkowo nie opłacili za 2009 i 2010 r. wszyscy członkowie. Stowarzyszenie w chwili rozpoznawania wniosku o przyznanie prawa pomocy dysponowało jedynie kwotą około 100 zł. Z kolei ze statutu Stowarzyszenia wynikało, że celem Stowarzyszenia jest organizowanie współpracy, niesienie pomocy, stwarzanie optymalny...