Orzecznictwo: Ustanowienie przez sąd służebności mieszkania

Teza: Jeżeli za przeniesienie udziałów we współwłasności nieruchomości właściciel takiej nieruchomości ustanawia na rzecz osoby, która przeniosła na niego znaczną (znaczącą) wielkość udziałów w tej współwłasności, ograniczone prawo rzeczowe (służebność osobistą), to nie sposób twierdzić, że ustanowienie służebności mieszkania w takiej sytuacji nastąpiło nieodpłatnie w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768).

SENTENCJA

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Malinowska-Grakowicz, Sędziowie Sędzia NSA Józef Kremis (sprawozdawca), Sędzia NSA Anna Moskała, Protokolant Ewa Bogulak, po rozpoznaniu w Wydziale III na rozprawie w dniu 13 stycznia 2010 r. sprawy ze skargi K S na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej we W z dnia [...] r. nr IS.[...] w przedmiocie podatku od spadków i darowizn:

I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w W z dnia [...] r. (nr [...]);
II. orzeka, że decyzje wymienione w punkcie I nie podlegają wykonaniu do dnia prawomocności wyroku.

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Dyrektor Izby Skarbowej we W. - powołując się na art. 207 i art. 233 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm., zwanej dalej w skrócie "o.p.") - utrzymał w mocy decyzję Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. z dnia [...] r. (Nr [...]) ustalającą K. S. zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn w kwocie [...] zł.

Organ drugiej instancji podkreślił, że w odwołaniu od pierwszoinstancyjnego rozstrzygnięcia K. S. zarzuciła błędne ustalenie stanu faktycznego, będącego podstawą naliczenia kwoty podatku z tytułu nabytego prawa majątkowego (nieodpłatnej służebności), co w konsekwencji spowodowało naruszenie przepisów prawa materialnego oraz procesowego, t.j.:

- art. 13 ustawy o podatku od spadków i darowizn - poprzez przyjęcie jako podstawy do wyliczenia wartości służebności osobistej, wartości całego budynku mieszkalnego wraz z działką, co stanowiło podstawę do obliczenia wartości nabytego prawa majątkowego na kwotę [...] zł, a w dalszej kolejności podatku od spadków i darowizn w kwocie [...] zł;

- art. 122 i 180 o.p. - poprzez faktyczne pominięcie i nieprzeprowadzenie jakiegokolwiek postępowania dowodowego w sprawie.

W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że postanowieniem z dnia [...] r. r. ([...]) Sąd Rejonowy w W. Wydział [...] Cywilny ustanowił na rzecz K. S. dożywotnią służebność mieszkania na nieruchomości gruntowej zabudowanej, składającej się z działki gruntu nr [...] o powierzchni [...] ha, położnej w W. S. nr [...], gmina C. B. Służebność tę ograniczono do prawa korzystania przez stronę z faktycznie wyodrębnionego lokalu mieszkalnego położonego na parterze budynku.

Po uprawomocnieniu się wspomnianego postanowienia wszczęto wobec K. S. postępowanie podatkowe w sprawie podatku od spadków i darowizn w związku z nabyciem uprawnienia do nieodpłatnej służebności, obciążającej nieruchomość położoną w W. S. nr [...], stanowiącej własność [...] skarżącej - P. S. (stosownie do postanowienia Sądu Rejonowego w W. z dnia [...] r.).

W dniu [...] r. strona złożyła zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3), wykazując jako przedmiot opodatkowania nabyte prawo majątkowe (nieodpłatną służebność), ustanowioną na nieruchomości położonej w W. S. nr [...], składającej się z gruntu o powierzchni [...], zabudowanej budynkiem mieszkalnym o powierzchni [...], o - wskazanej przez stronę w zeznaniu - wartości nieruchomości [...] zł. W dziale F.2 zeznania nie wykazano, aby nabyte prawo majątkowe obciążały długi i ciężary.

Podstawę obliczenia służebności stanowiła wartość nieruchomości ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania podatkowego (art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768, zwanej dalej w skrócie "u.p.s.d."). W celu obliczenia prawidłowej wartości nabytego prawa majątkowego, organ podatkowy dokonał analizy wartości przedmiotu służebności, tj. nieruchomości położonej w W. Nr [...], na podstawie danych pochodzących z okresu od [...] do [...] r.

Według Naczelnika Urzędu Skarbowego w W., wykazana przez stronę w zeznaniu wartość nieruchomości ([...] zł) odpowiada cenom rynkowym z dnia powstania obowiązku podatkowego. Wartość służebności, zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 u.p.s.d., przyjęto w wysokości [...] zł (obliczona na podstawie wartości podanej w zeznaniu).

Dyrektor Izby Skarbowej we W., stwierdził, że stosownie do postanowień przepisów Ordynacji podatkowej, organ odwoławczy obowiązany jest ponownie rozpoznać sprawę rozstrzygniętą decyzją organu pierwszej instancji. Przedmiotem postępowania rozpoznawczego w postępowaniu odwoławczym jest - zgodnie z zasadą dwuinstancyjności - nie tylko kontrola orzeczenia organu pierwszej instancji, ale przede wszystkim ponowne rozpatrzenie sprawy oraz ocena zasadności argumentów postawionych w odwołaniu przez stronę postępowania.

Według reguły wyrażonej w art. 1 ust. 1 pkt 6 u.p.s.d., podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem m.in. nieodpłatnej służebności. Jednocześnie, w myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

W myśl art. 2 ustawy z dnia 10 października 2008 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. Nr 203, poz. 1267), sześciomiesięczny termin, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., stosuje się w przypadkach, w których obowiązek podatkowy powstał po dniu 31 grudnia 2008 r. W tej sprawie obowiązek podatkowy powstał w dniu [...] r., należy zatem przyjąć termin zgłoszenia ustanowienia służebności w trybie art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. na mocy przepisów obowiązujących w tym dniu. Zgodnie z brzmieniem art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., obowiązującego w dniu powstania obowiązku podatkowego, w rozpatrywanej sprawie zgłoszenia należało dokonać w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku.

Z akt sprawy wynika, że strona nie zgłosiła nabycia prawa majątkowego naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Dlatego też organ podatkowy wszczął z urzędu w dniu [...] r. postępowanie podatkowe w związku z nabyciem przez K. S. uprawnienia do nieodpłatnej służebności, obciążającej nieruchomość położoną w W. S. Nr [...], ustanowionej przez P. S. ([...] K. S.), zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w W. z dnia [...] r.

Organ odwoławczy scharakteryzował służebność osobistą, podkreślając, że prawo to obciąża nieruchomość na rzecz indywidualnie oznaczonej osoby fizycznej i ma zaspokoić jej pot...