Urlop bezpłatny a prawo do zasiłków związanych z chorobą i macierzyństwem

Co o urlopie bezpłatnym stanowi Kodeks pracy Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca może udzielić pracownikowi, na jego pisemny wniosek, urlopu bezpłatnego (art.174 kp). Pracodawca, udzielając urlopu, zobowiązuje się tym samym zwolnić pracownika w okresie tego urlopu zobowiązku wykonywania pracy, a pracownik rezygnuje z prawa do wykonywania pracy. Urlop bezpłatny stanowi więc przerwę wrealizacji pracowniczego obowiązku pracy. Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, odktórego zależą uprawnienia pracownicze, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Kodeks pracy przewiduje także możliwość udzielenia przez pracodawcę, za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami (art. 174¹ kp). Okres tego urlopu wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.

Prawo do zasiłków w okresie urlopu bezpłatnego

Korzystanie przez pracownika z urlopu bezpłatnego nie pozostaje bez wpływu na jego prawo w tym okresie do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa, tj. zasiłków: chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.

Zgodnie z art. 12 ust. 2 pkt. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267, ze zm.), w dalszej części nazywanej ustawą chorobową, jeżeli niezdolność do pracy pracownika przypada w okresie urlopu bezpłatnego, zasiłek chorobowy pracownikowi nie przysługuje.

Urlop bezpłatny jest przerwą w ubezpieczeniu chorobowym. W okresie urlopu bezpłatnego nie są odprowadzane składki na to ubezpieczenie. Jeżeli zatem pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym stanie się niezdolny do pracy, nie ma prawa do zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy przypadający w czasie tego urlopu.

Przykład:
Na wniosek pracownika pracodawca udzielił mu urlopu bezpłatnego w okresie od 1 do 31 grudnia. W okresie tego urlopu pracownik zachorował i był niezdolny do pracy od 8 do 12 grudnia. Pracownik w bieżącym roku kalendarzowym wykorzystał okres 33 dni wypłaty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Pracownik, za okres niezdolności do pracy w grudniu, nie ma prawa do zasiłku chorobowego, gdyż niezdolność do pracy przypadła na okres urlopu bezpłatnego.

Ta sama zasada ma zastosowanie także do zasiłków: opiekuńczego, macierzyńskiego oraz świadczenia rehabilitacyjnego, jak również wynagrodzenia za okres choroby przysługującego na podstawie art. 92 kp, zwanego w dalszej części wynagrodzeniem chorobowym.

Przykład:
Pracodawca udzielił pracownicy na jej wniosek urlopu bezpłatnego w okresie od 10 do 28 listopada. W okresie tego urlopu, od 17 do 21 listopada, pracownica sprawowała opiekę nad swoim chorym pięcioletnim dzieckiem. Za ten okres sprawowania opieki nie ma ona prawa do zasiłku opiekuńczego.

Prawo do zasiłków po urlopie bezpłatnym

W przypadku gdy niezdolność do pracy z powodu choroby, opieki lub macierzyństwa powstanie w okresie urlopu bezpłatnego i trwa po zakończeniu tego urlopu, pracownik ma prawo do zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego, a także do wynagrodzenia chorobowego, ale wyłącznie za okres niezdolności do pracy przypadający po urlopie.

Przerwę w ubezpieczeniu chorobowym spowodowaną urlopem bezpłatnym i fakt powstania niezdolności do pracy w okresie tej przerwy traktuje się w tym przypadku w sposób szczególny, na równi z okolicznością powstania niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia chorobowego. Wprawdzie pracownik nie ma prawa do zasiłku za okres niezdolności do pracy przypadający w okresie tej przerwy, ale ma prawo do zasiłku za okres niezdolności do pracy przypadający po urlopie bezpłatnym, tak jakby niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia chorobowego.

Przykład:
Pracownik korzysta z urlopu bezpłatnego od 1 do 30 września. W okresie tego urlopu stał się niezdolny do pracy z powodu choroby i chorował nieprzerwanie od 15 września do 10 października. W tym roku kalendarzowym pracownik wykorzystał już wcześniej 30 dni wypłaty wynagrodzenia chorobowego. Za okres niezdolności do pracy przypadający w okresie urlopu bezpłatnego, tj. od 15 do 30 września, pracownikowi nie przysługują świadczenia chorobowe. Za okres niezdolności do pracy przypadający po urlopie bezpłatnym pracownikowi przysługuje:

— za okres od 1 do 3 października (trzy dni) — wynagrodzenie chorobowe,
— za okres od 4 do 10 października — zasiłek chorobowy.

Warto zwrócić uwagę, że w przypadku urodzenia dziecka w okresie urlopu bezpłatnego pracownica nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres po urlopie bezpłatnym, ale okres zasiłku macierzyńskiego liczy się od dnia porodu.

Przykład:
Pracownica korzysta z urlopu bezpłatnego od 1 stycznia do 31 grudnia. W okresie tego urlopu, 8 grudnia, pracownica urodziła dziecko. Z tytułu urodzenia jednego dziecka przy porodzie zasiłek macierzyński przysługuje przez okres 20 tygodni (140 dni). W przypadku pracownicy okres ten powinien być liczony od 8 grudnia do 26 kwietnia roku następnego.
W związku z tym, że zasiłek macierzyński za okres od 8 do 31 grudnia przypada na urlop bezpłatny, za ten okres pracodawca nie wypłacił pracownicy zasiłku macierzyńskiego. Pracodawca wypłacił zasiłek macierzyński za okres przypadający po urlopie bezpłatnym, tj. od 1 stycznia do 26 kwietnia.

Prawo do zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia, gdy urlop bezpłatny trwa do ostatniego dnia zatrudnienia

W sytuacji gdy z końcem urlopu bezpłatnego ustaje także zatrudnienie, a pracownik stanie się niezdolny do pracy z powodu choroby w okresie tego urlopu, nie przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy przypadający w czasie tego urlopu, natomiast po zakończeniu urlopu bezpłatnego i równocześnie zakończeniu zatrudnienia pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy. Zasiłek przysługuje na ogólnych zasadach, to znaczy, o ile nie zachodzą okoliczności wykluczające prawo do zasiłku po ustaniu zatrudnienia. Zasiłek za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia przysługuje, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

— nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,
— nie kontynuuje lub nie podjęła działalności zarobkowej,
— miała wymagany okres wyczekiwania, aby nabyć prawo do zasiłku w czasie zatrudnienia,
— nie jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,
— nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Zasiłek za okres po ustaniu zatrudnienia wypłaca ZUS.

Przykład:
Pracodawca udzielił na wniosek pracownika urlopu bezpłatnego od 1 do 31 grudnia. Z dniem 31 grudnia uległa także rozwiązaniu umowa o pracę. Pracownik był niezdolny do pracy w okresie od 20 grudnia do 10 stycznia.
Za okres niezdolności od 20 do 31 grudnia, przypadający w okresie urlopu bezpłatnego, pracownik nie ma prawa do świadczeń chorobowych.
Pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego od 1 do 10 stycznia, tj. za okres niezdolności do pracy przypadający po zakończeniu urlopu bezpłatnego, który zbiegł się z dniem ustania zatrudnienia. W przypadku pracownika nie zachodzą okoliczności pozbawiające prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia. Zasiłek po ustaniu zatrudnienia wypłaci ZUS.

Prawo do zasiłków w okresie urlopu bezpłatnego udzielonego przez pracodawcę na okres zatrudnienia u drugiego pracodawcy

* urlop bezpłatny udzielony przez pracodawcę kończy się wraz z końcem zatrudnienia u drugiego pracodawcy *

Pracownik, który stanie się niezdolny do pracy z powodu choroby w okresie urlopu bezpłatnego udzielonego mu przez pracodawcę w celu podjęcia pracy u drugiego pracodawcy, nie ma prawa do zasiłku chorobowego u tego pracodawcy, który udzielił mu urlopu. Zasiłek przysługuje mu wyłącznie u drugiego pracodawcy, u którego podjął pracę.

Jeżeli niezdolność do pracy trwa po zakończeniu urlopu bezpłatnego, pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego u pierwszego pracodawcy, u którego zakończył się urlop bezpłatny. Natomiast nie ma prawa do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jakim była praca u drugiego pracodawcy.

Te same zasady stosuje się odpowiednio do wynagrodzenia chorobowego.

Przykład:
Pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym od 1 kwietnia do 31 października, i w tym okresie podjął pracę u drugiego...