Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym przynosi więcej szkody niż pożytku

Interpelacja nr 11167 do ministra pracy i polityki społecznej w sprawie podjęcia działań narzecz skrócenia okresu ochronnego dlapracowników znajdujących się wwieku przedemerytalnym

Szanowna Pani Minister! Wysokie bezrobocie to jeden z najważniejszych problemów, z jakim borykają się państwa rozwijające. Zjawisko to, na które składa się dramat poszczególnych obywateli, jest wyjątkowo niebezpieczne dla każdego społeczeństwa, gdyż prowadzić może do wzrostu radykalnych nastrojów społecznych. Polska ma bardzo przykre doświadczenia z wysokim poziomem bezrobocia - od początku okresu wolnorynkowych przemian stanowił on jeden z kluczowych problemów naszego kraju. Zerwanie z komunistyczną fikcją braku bezrobocia, polegającą na istnieniu ogromnej ilości bezproduktywnych miejsc pracy, musiało zostać okupione trudnymi - ze społecznego punktu widzenia - decyzjami. Zamknięto wiele nierentownych przedsiębiorstw państwowych, w wyniku czego ogromne rzesze osób znalazły się bez pracy. Dlatego w latach 90. XX w. i pierwszych latach XXI w. stopa bezrobocia szybko rosła. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w styczniu 2000 r. stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 13,7%, w grudniu 2001 r. - 17,5%, a w styczniu 2004 r. - aż 20,6%. Od tamtej pory systematycznie malała, by w październiku 2008 r. wynosić już tylko 8,8%.

Jesienią ub.r. wybuchł światowy kryzys gospodarczy, którego jedną z naturalnych konsekwencji był wzrost stopy bezrobocia. W maju br. osiągnęła ona w Polsce poziom 10,8%. Na przestrzeni 7 miesięcy wzrosła ona więc aż o 2 punkty procentowe. Choć Polska na tle innych państw europejskich dobrze radzi sobie z kryzysem, istnieje ryzyko dalszego pogłębiania się zjawiska bezrobocia, czemu rząd musi aktywnie przeciwdziałać. Jednym bowiem z najważniejszych obowiązków państwa jest dbanie o to, by każdy mógł znaleźć dla siebie dogodne i zapewniające mu dobrobyt miejsce pracy.

Jednym z instrumentów, którymi państwo może posłużyć się w tym celu, jest tworzenie odpowiedniego prawa pracy. Jego kształt wpływa bowiem na rynek pracy i decyduje o jego dynamice. Kodeks nadmiernie chroniący prawa pracowników może skutecznie zniechęcać pracodawców do zatrudniania nowych osób (w szczególności na umowę o pracę). Tymczasem polski Kodeks pracy powszechnie krytykuje się za niewielką elastyczność zawartych w nim przepisów i ich wyjątkowo niekorzystne dla pracodawców konsekwencje. Skrępowani jego postanowieniami przedsiębiorcy wskazują na tę ustawę jako jedną z głównych blokad rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. Wiele z jej przepisów, których rolą jest ochrona pracowników przed szybkim i „łatwym” zwolnieniem, w dłuższej perspektywie wywiera negatywny wpływ na rynek pracy, a to w końcu obraca się przeciwko samym pracownikom. Z uwagi bowiem na tak restrykcyjne przepisy Kodeksu pracy pracodawca zastanowi się dwa razy, zanim zwiększy zatrudnienie w swojej firmie, ryzykując tym samym kłopoty z jego redukcją w przypadku np. dekoniunktury lub spadku liczby zamówień. Na szczęście, istnienie zależności pomiędzy elastycznością przepisów prawa pracy a problemem bezrobocia polski rząd - zdaje się - doskonale rozumie, gdyż trwają intensywne prace nad nowelizacją Kodeksu pracy właśnie w kierunku uelastycznienia jego przepisów, a część tego typu rozwiązań została niedawno przyjęta przez Sejm.

Problem wysokiej stopy bezrobocia i kwestia barier dla rozwoju przedsiębiorczości w Polsce są ze sobą ściśle związane. Hamulce dla rozwoju prywatnej przedsiębiorczości bezpośrednio utrudniają życie tym obywatelom, którzy samodzielnie i aktywnie dbają o swój los, ale pośrednio również tym mniej zaradnym życiowo. Z „rozkwitu” prywatnej przedsiębiorczości korzystają przecież również przedstawiciele tej drugiej grupy, wszak stwarza on większe szanse na zdobycie przez nich zatrudnienia. Nie sposób więc analizować problemu bezrobocia w Polsce, pomijając zagadnienie barier dla rozwoju przedsiębiorczości. Jedną z takich barier stanowi art. 39 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Celem tego przepisu jest niewątpliwie ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym przed niebezpieczeństwem utraty pracy w ostatnim okresie kariery zawodowej. Przepis ten jednak wywołuje więcej szkody niż pożytku i za jego zmianą przemawia szereg różnorodnych argumentów:

Po pierwsze, przepis ten, chroniąc zatrudnionych w wieku przedemerytalnym, jednocześnie radykalnie zmniejsza szanse na znalezienie pracy przez osoby, które wkraczają w wiek kwalifikujący je do objęcia ochroną przedmiotowego przepisu albo zbliżają się do niego, znajdując się akurat bez pracy. Każdy pracodawca, mając świadomość, że po zatrudnieniu takich osób nie będzie mógł już ich zwolnić, zatrudni ich jedynie w ostateczności.

Po drugie, ci sami przedsiębiorcy mogą osoby zatrudnione, zbliżające się do schyłku swej kariery zawodowej zwalniać przed osiągnięciem przez nie wieku przedemerytalnego gwarantującego zatrudnienie, bojąc się, że później nie będzie to już możliwe.

Po trzecie, omawiany przepis jest bardzo niekorzystny dla pracodawców, ponieważ nie pozwala im na w pełni elastyczne kształtowanie zatrudnienia w oparciu o ekonomiczne przesłanki i zmiany zachodzące na rynku.

Po czwarte, omawiany przepis kłóci się z wielokrotnie wyrażaną ustami obecnego rządu ideą wspierania poszukujących pracy obywateli w wieku średnim („Program 50+”). Przedmiotowy przepis Kodeksu pracy stanowi przeszkodę na drodze do zwiększania zatrudnienia obywateli z tej grupy wiekowej.

Po piąte, przepis art. 39 Kodeksu pracy pogłębia konsekwencje światowego kryzysu gospodarczego dla polskiej gospodarki. Utrudnia restrukturyzację &bdqu...