Jak odzyskać nadpłacony lub nienależnie zapłacony podatek (1)

Podatnik jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów podatkowych nakładanych przez przepisy prawa. Wpłaty przewyższające należności podatkowe wynikające z obowiązującego prawa a powstające w związku z samowymiarem, wymiarem decyzyjnym, poborem lub egzekucją podatkową– podlegają zwrotowi jako nadpłata. Bez znaczenia jest przy tym fakt, czy nadpłata powstała w wyniku pomyłki czy niedostatecznej wiedzy na temat przepisów prawa podatkowego. W sensie ekonomicznym, nadpłata jest skutkiem porównania dokonanej przez podatnika wpłaty i należności wynikającej z wymiaru: decyzyjnego ewentualnie samowymiaru. Zatem, nadpłata jest różnicą miedzy kwotą wpłaconą a kwotą, która powinna być zapłacona z tytułu obowiązku podatkowego lub zobowiązania podatkowego.

Zgodnie z art.72. § 1 Ordynacji podatkowej (Ordynacji), za nadpłatę uważa się kwotę:

1) nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku;
2) podatku pobraną przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
3) zobowiązania zapłaconego przez płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji, o której mowa w art. 30 § 4, określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
4) zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy określono je nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

W myśl zaś § 2 ww. artykułu, jeżeli wpłata dotyczyła zaległości podatkowej, na równi z nadpłatą traktuje się także część wpłaty, która została zaliczona na poczet odsetek za zwłokę.

Należy podkreślić, że nadwyżka podatku naliczonego nad należnym w podatku od towarów i usług, która podlega zwrotowi na rzecz podatnika lub przeniesieniu na miesiąc następny, nie jest nadpłatą w rozumieniu Ordynacji podatkowej. Konstrukcja podatku od towarów i usług polega bowiem na odliczeniu podatku naliczonego od należnego, zatem różnica ta nie jest podatkiem nadpłaconym lub nienależnie zapłaconym w rozumieniu wyżej cytowanego przepisu Ordynacji.

Podobnie, nie tworzą nadpłaty decyzje w sprawie zabezpieczenia, ustanowienia hipoteki i zastawu skarbowego. Zgodnie z tezą wyroku NSA z 17.04.1997r., S.A./Sz851/96, kwoty zabezpieczone nie mają charakteru świadczeń podatkowych. Nadpłatę mogą zaś stanowić świadczenia podatkowe nadpłacone oraz nienależnie uiszczone.

Powstanie nadpłaty

Stosownie do art. 73. § 1 Ordynacji, nadpłata powstaje, z zastrzeżeniem § 2, z dniem:

1) zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej;
2) pobrania przez płatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej;
3) zapłaty przez płatnika lub inkasenta należności wynikającej z decyzji o jego odpowiedzialności podatkowej, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
4) wpłacenia przez płatnika lub inkasenta podatku w wysokości większej od wysokości pobranego podatku;
5) zapłaty przez osobę trzecią lub spadkobiercę należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności podatkowej lub decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego spadkodawcy, jeżeli należność ta została określona nienależnie lub w wysokości większej od należnej;
6) złożenia korekty deklaracji w podatku od towarów i usług obniżającej wysokość zobowiązania podatkowego, w związku ze zwiększeniem kwoty podatku naliczonego lub obniżeniem kwoty podatku należnego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług.

Natomiast w myśl § 2, nadpłata powstaje z dniem złożenia:

1) zeznania rocznego – dla podatników podatku dochodowego;
2) deklaracji podatku akcyzowego – dla podatników podatku akcyzowego;
3) deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy – dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych.

W przepisie powyższym ustawodawca określił moment, od którego oblicza się rozmaite terminy, w szczególności odsetki za zwłokę. Co istotne, nadpłata jako stosunek prawny powstaje z chwilą, gdy poprzez wpłatę należności podatkowej dochodzi do różnicy między kwotą wpłaconą a kwotą, która z mocy prawa lub wymiaru decyzyjnego powinna być w danym momencie zapłacona. Natomiast sam termin, od którego liczy się odsetki za zwłokę wynika właśnie z art.73 Ordynacji.

Zgodnie z art. 74 Ordynacji, jeżeli nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, a podatnik, którego zobowiązanie podatkowe powstaje w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 1:

1) złożył jedną z deklaracji, o których mowa w art. 73 § 2, lub inną deklarację, z której wynika wysokość zobowiązania podatkowego – wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie skorygowaną deklarację;
2) został rozliczony przez płatnika – wysokość nadpłaty określa podatnik we wniosku o jej zwrot, składając równocześnie zeznanie (deklarację), o którym mowa w art. 73 § 2 pkt 1;
3) nie by...