Walka z praniem pieniędzy będzie zaostrzona

Ministerstwo Finansów opublikowało projekt ustawy z dnia 27 lipca 2007 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie ustawy - Kodeks karny.

Nowelizacja jest obszerna – jej uchwalenie spowoduje istotne zwiększenie obowiązków instytucji zobowiązanych oraz rozszerzenie kręgu tych instytucji. Publikujemy umieszczone w BIP uzasadnienie do projektu ustawy. Tekst nowelizacji można znaleźć na stronach Biuletynu informacji Publicznej.

Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 16 listopada 2000r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu

Nowelizacja ustawy ma na celu:

1) dostosowanie jej przepisów do Dyrektywy 2005/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 grudnia 2005r. w sprawie przeciwdziałania korzystania z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu oraz Dyrektywy Komisji 2006/70/WE ustanawiającej środki wykonawcze do Dyrektywy 2005/60/WE w odniesieniu do definicji osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne, jak również w odniesieniu do technicznych kryteriów stosowania uproszczonych zasad należytej staranności wobec klienta oraz wyłączenia z uwagi na działalność finansową prowadzoną w sposób sporadyczny lub w bardzo ograniczonym zakresie,

(Przedmiotowa nowelizacja nie zapewnia implementacji przepisów dotyczących monitorowania transakcji finansowych dokonywanych przez osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne. Powodem powyższego jest konieczność całościowego uregulowania tego zagadnienia w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej, nad którą trwają równoległe prace legislacyjne w Ministerstwie Finansów)

2) dostosowanie przepisów ustawy w celu zapewnienia stosowania aktów prawa międzynarodowego w zakresie przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu,

3) dostosowanie przepisów ustawy dla potrzeb efektywnego przeciwdziałania wprowadzeniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu.

1) Proponowane zmiany ustawy związane z dostosowaniem do Dyrektywy:

W art. 1 pkt 1:

• lit. a. (art. 2 pkt 1) Przepis rozszerza katalog instytucji obowiązanych poprzez zapewnienie objęcia przepisami ustawy wszystkich instytucji finansowych i kredytowych, w tym prowadzących działalność w zakresie przekazów pieniężnych jak i podmiotów uprawnionych do usługowego prowadzenia ksiąg.

Ustawa będzie również stosowana w stosunku do stowarzyszeń prowadzących działalność gospodarczą, których głównym celem jest realizacja celów statutowych, natomiast istnieje ryzyko popełnienia przestępstwa z udziałem takich instytucji. Projekt ustawy zakłada możliwość jej stosowania w stosunku do przedsiębiorców przyjmujących płatności w gotówce o równowartości co najmniej 15 000 euro. Regulacja ta implementuje art. 2 Dyrektywy;

• lit. b. Przepis wprowadza niezbędne dla prawidłowego rozumienia przepisów ustawy definicje:

- „rzeczywistego beneficjenta” (art. 2 pkt 1a) w związku z nałożeniem na instytucje obowiązane obowiązku identyfikacji oraz weryfikacji jego danych. Regulacja ta implementuje art. 3 pkt 5 Dyrektywy o instytucji kredytowej (art. 2 pkt 1b), zgodnie z art. 3 pkt 1 Dyrektywy; 

- „banku fikcyjnego” (art. 2 pkt 1c) w celu wprowadzenia zakazu dokonywania transakcji z takim podmiotem. Regulacja ta implementuje art. 3 ust. 10 Dyrektywy;

• lit. c. Zmiana definicji „transakcji” (art. 2 pkt 2). Dotychczasową definicję transakcji rozszerzono o przekazy pieniężne, jednocześnie wskazując, że definicja ta nie dotyczy przelewów przychodzących zleconych w innej instytucji obowiązanej na obszarze RP.
• lit. d. Zmiana definicji „rachunku” (art. 2 pkt 4). Wprowadzone zmiany są konsekwencją wprowadzenia nowych kategorii instytucji obowiązanych i polegają na uwzględnieniu rachunku instytucji finansowej;
• lit. g. Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej jest zobowiązana do zapewnienia realizacji prawa wspólnotowego. Wprowadzenie do ustawy Rozporządzeń (art. 2 pkt 10, 11), wydanych celem wzmocnienia systemu walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, uzasadnione jest koniecznością realizacji przez państwo obowiązku wprowadzenia sankcji za brak jego realizacji.

art. 1 pkt 2. Wprowadza pojęcie jednostki analityki finansowej (art.3 ust. 4). Przepis wskazujący właściwą jednostkę do realizacji zadań istnieje w obecnym stanie prawnym. Celem proponowanej zamiany jest dostosowanie do regulacji Dyrektywy, która wskazuje, iż podmiotem ustanowionym w celu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu jest jednostka analityki finansowej. Wprowadzenie tej nazwy ułatwi także współpracę międzynarodową gdyż jednoznacznie wskazuje jednostkę odpowiedzialną za określone działania. Regulacja ta implementuje art. 21 Dyrektywy.

art. 1 pkt 4. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do prowadzenia i publikowania statystyk, które mają na celu przegląd efektywności systemów zwalczania procederu prania pieniędzy. Przepis wprowadza wymogi jakie powinno zawierać sprawozdanie, uwzględniając elementy wskazane w dyrektywie oraz obowiązek publikacji tych danych. Regulacja ta implementuje art. 33 Dyrektywy. W celu przedstawienia rzetelnego sprawozdania, uwzględniającego wymogi Dyrektywy, projektowana ustawa nałożyła na Ministra Sprawiedliwości obowiązek przekazywania Generalnemu Inspektorowi stosownych danych (art. 4).

w art. 1 pkt 7 lit. f –h:

Szeroki katalog kategorii instytucji obowiązanych powoduje konieczność takiego zapisania obowiązków aby były one możliwe do wykonania i realne dla każdej instytucji. Wprowadzenie nowych przepisów (art. 8 ust. 3a i 3b) zapewni nałożenie realnych obowiązków na te kategorie instytucji obowiązanych, które nie realizują bezpośrednio transakcji. Wprowadzenie tych przepisów zapewnia wypełnienie dyrektywy z zachowaniem odmiennych regulacji dla wskazanych zawodów prawniczych, art. 2 ust. 1 pkt 3 lit. b Dyrektywy.

Doprecyzowanie i dostosowane do wymogów dyrektywy przepisów dotyczących przechowywania rejestru transakcji i danych o transakcjach art. 30 Dyrektywy. W zmienionych przepisach (art. 8 ust. 4, 4a i 4b) jasno określone zostały okresy przechowywania określonych informacji. Została przewidziana możliwość zapewnienia przez uprawnione organy wydłużenia czasu przechowywania określonych informacji.

art. 1 pkt 8 i 9:

Wprowadzenie obowiązku prowadzenia i dokumentowania bieżących analiz przeprowadzonych transakcji (art. 8 a). Skuteczna realizacja obowiązku typowania transakcji podejrzanych, powiązanych i związanych z finansowaniem terroryzmu wymaga analizowania przeprowadzanych transakcji. Dotychczas wymóg ten nie był wprost zapisany w ustawie, jednakże biorąc pod uwagę fakt, że jest warunkiem niezbędnym do realizacji celów ustawy w pełni uzasadnionym jest jego wprowadzenie.

Wprowadzenie zakazu prowadzenia anonimowych rachunków i anonimowych książeczek oszczędnościowych (art. 8b), w związku z brakiem możliwości stosowania wobec takich klientów środków należytej staranności, jak również nałożenie obowiązku zachowania szczególnej ostrożności w przypadku wprowadzenia produktów sprzyjających anonimowości. Regulacja ta implementuje art. 6 Dyrektywy.

Przepis wprowadza także obowiązek stosowania wobec klientów środków należytej staranności (art. 8c) polegających na identyfikacji oraz weryfikacji danych klienta oraz rzeczywistego beneficjenta, uzyskiwanie informacji na temat celu i zamierzonego charakteru prowadzonej działalności gospodarczej przez klienta, prowadzenie bieżącego monitoringu takiej działalności. Regulacja ta implementuje art. 7 i 8 Dyrektywy. W przypadku braku możliwości spełnienia określonych w ustawie wymogów instytucja nie może nawiązać z takim klientem współpracy, a informacje o nim przekazuje do GIIF (art. 9 ust. 5 Dyrektywy).

W przepisach tych określony został także dokładny katalog informacji jaki instytucje obowiązane powinny zgromadzić w ramach identyfikacji (art. 9).

w art. 1 pkt 10:

Wprowadzenie wymogu weryfikacji tożsamości klienta i rzeczywistego beneficjenta przed nawiązaniem stosunków gospodarczych lub realizacją transakcji (art. 9a). Regulacja ta implementuje art. 9 Dyrektywy.

Wprowadza odstępstwo od generalnej zasady weryfikacji klienta (art. 9c) przy otwieraniu rachunku bankowego przy jednoczesnym spełnieniu wymogów w zakresie stosownych zabezpieczeń. Regulacja ta implementuje art. 9 ust. 4 Dyrektywy.

Wprowadzenie odmiennych obowiązków dot. identyfikacji i weryfikacji dla kasyn (art. 9c). Regulacja ta implementuje art. 10 ust. 2 Dyrektywy.

Wprowadzono przepisy umożliwiające stosowanie w określonych sytuacjach uproszczonych zasad należytej staranności (art. 9d). Regulacja ta jest związana, z mniejszym ryzykiem wystąpienia przestępstwa prania brudnych pieniędzy lub finansowania terroryzmu we wskazanych przypadkach. Przewidziane zostało także uprawnienie dla ministra właściwego ds. instytucji finansowych do określenia w drodze rozporządzenia innych zwolnień. Regulacja ta implementuje art. 11 Dyrektywy. Zasady te mogą być stosowane także wobec państw nie będących członkami UE, które podlegają takim samym wymogom. Obowiązek publikacji takiej listy został nałożony na ministra właściwego ds. instytucji finansowych do określenia w drodze rozporządzenia.

Wprowadzony został również obowiązek stosowanie wzmożonych środków należytej staranności (art. 9e) w sytuacjach, z którymi wiąże się wyższe ryzyko „prania pieniędzy” lub finansowania terroryzmu. W Dyrektywie określone zostały konkretne sytuacje uznane za wiążące się z większym ryzykiem.

Wprowadzony został także zakaz prowadzenia współpracy z bankami fikcyjnymi (art. 9f). Regulacja ta implementuje art. 13 ust. 5 Dyrektywy.