Ulgi i zwolnienia podatkowe dla banków: Ministerstwo Finansów o szczególnym traktowaniu sektora bankowego

Interpelacja nr 13845 do ministra finansów w sprawie wysokości pomocy państwa udzielonej bankom

W związku z niepokojącymi informacjami prezentowanymi przez ekspertów rynku finansowego publikowanymi w mediach dotyczącymi stanu zadłużenia i deficytu budżetu państwa, kierując się troską o zmniejszenie nieuzasadnionych wydatków budżetu państwa, pozwalam sobie zwrócić uwagę Pana Ministra na istniejące w polskim ustawodawstwie prawno-podatkowym nieuzasadnione zwolnienia i przywileje przyznane bankom.

Najważniejsze z nich to:

1) niektóre kategorie przychodów nie stanowią - wyłącznie dla banków - przychodów podatkowych (art. 12 ust. 4 pkt 8 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych); także rozwiązanie przez bank lub zmniejszenie niektórych rezerw nie powoduje ustalenia przychodu podatkowego (art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych);

2) poniesione przez banki straty z tytułu udzielonych po 1 stycznia 1997 r. gwarancji albo poręczeń spłaty kredytów i pożyczek stanowią dla banków koszt uzyskania przychodów (art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. c ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych); identycznie traktowane są straty ze zbycia wierzytelności instytucjom sekurytyzującym wierzytelności oraz określone wartości przekazywane tym instytucjom (art. 15 ust. 1h pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych); podobnie jest w przypadku niektórych rezerw - banki w o wiele szerszym zakresie niż inni podatnicy mogą zaliczać do kosztów uzyskania przychodów rezerwy tworzone na pokrycie wierzytelności (art. 16 ust. 1 pkt 26 lit b-e ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych); tworzona przez banki rezerwa na ryzyko ogólne stanowi dla banków koszt uzyskania przychodów (art. 15 ust. 1h pkt 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych);

3) niektóre umorzone przez banki kredyty i pożyczki mogą stanowić dla banków koszt uzyskania przychodów (art. 16 ust. 1 pkt 43 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych);

4) banki mogą odliczać od dochodu część kredytów i pożyczek umorzonych w programie restrukturyzacji (art. 18 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych); dodatkowo niektóre kategorie dochodów osiąganych przez banki są przedmiotowo zwolnione od podatku dochodowego (art. 17 ust. 1 pkt 4k i art. 17 ust. 1 pkt 19 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych);

5) preferencje dla banków przewidują też przepisy ustawy o VAT (poz. 3 załącznika nr 4 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o VAT);

6) prawny i faktyczny monopol na większość czynności bankowych (art. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe);

7) uproszczona egzekucja należności - bankowe tytuły egzekucyjne stwarzają dla banków istotne uproszczenie w procesie realizacji wierzytelności (art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe);

8) korzystanie z urzędowej mocy dokumentów bankowych, w tym w szczególności z faktu, iż mogą one być podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej (art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe);

9) przymus bankowy sprowadzający się do obowiązku korzystania w niektórych sytuacjach z usług świadczonych przez banki (art. 141 ust. 1 pkt 3 i 3a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, art. 28 ust. 1, 109, 130, 170 ust. 3, 171 ust. 5 i 213 ust. 2 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych);

10) możliwość uzyskania sądowego nakazu zapłaty na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych (art. 485 §3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego).

W związku z powyższym chciałbym zapytać Pana Ministra: Jaka jest wysokość pomocy państwa udzielonej bankom ze wskazanych tytułów w 2009 r. bądź w innym roku, który rząd jest w stanie ocenić z tego punktu widzenia w oparciu o posiadane dane?

Weryfikacja tych nieuzasadnionych zwolnień i przywilejów przyczyni się z pewnością nie tylko do zmniejszenia wydatków z budżetu państwa kierowanych w stronę banków, ale też przyczyni się do wzrostu stabilności rynku finansowego w Polsce i zwiększy zaufanie społeczne do polityki fiskalnej państwa.

Z poważaniem

Poseł Jarosław Stawiarski

Warszawa, dnia 7 stycznia 2010 r.

Odpowiedź: Dariusz Daniluk - podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów

Szanowny Panie Marszałku!

W związku z interpelacją pana posła Jarosława Stawiarskiego, przekazaną pismem z dnia 18 stycznia 2010 r. (pismo nr SPS-023-13845/10), w sprawie wysokości pomocy państwa udzielonej bankom, uprzejmie informuję, że kwestie zwolnień i przywilejów podatkowych przyznanych bankom, poruszone w ww. interpelacji, były już przedmiotem zapytania pana posła Jarosława
Stawiarskiego, przekazanego pismem z dnia 18 grudnia 2009 r., znak: SPS-024-024-5587/09, na które minister finansów udzielił odpowiedzi w dniu 25 stycznia 2010 r., znak: FN/FN1/0602/32/AWK/09/BMI9-16753. Niezależnie od powyższego ponownie przekazuję przedstawione w ww. piśmie wyjaśnienia.

Banki stanowią ważny element gospodarki rynkowej, ponieważ umożliwiają efektywny transfer środków z podmiotów posiadających nadwyżki finansowe do tych, które zgłaszają na nie zapotrzebowanie.

Uprawnienia banków wynikają ze szczególnego ich charakteru i statusu prawnego jako instytucji zaufania publicznego. Przyznanie jedynie bankom możliwości wykonywania czynności określonego rodzaju ma na celu zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i profesjonalizmu dla tego typu czynności i podlega licencjonowaniu. Podmiot starający się o zezwolenie na wykonywanie określonych czynności musi wykazać możliwość odpowiedniego ich wykonywania, a także odpowiedni poziom zasobów finansowych. Dodatkowo należy wskazać, że wykonywanie niektórych czynności zastrzeżonych dla banków wiąże się z ograniczeniem swobody prowadzenia działalności poprzez wypełnianie obowiązków stawianych przez regulatorów. Zarezerwowanie określonych czynności do wyłącznego ich wykonywania przez banki nie jest tylko i wyłącznie specyfiką polskiego systemu prawnego. Analogiczne rozwiązania funkcjonują w większości krajów z rozwiniętym systemem bankowym.

Należy podkreślić, że podstawowym celem nakładania szczególnych obowiązków oraz niektórych przywilejów na banki jest zapewnienie bezpieczeństwa gromadzenia i obrotu środków pieniężnych oraz stabilności systemu finansowego, co w obecnej sytuacji gospodarczej ma szczególne znaczenie.

Odnosząc się do pierwszego punktu wskazanego w interpelacji pana posła, należy zauważyć, że beneficjentami zwolnienia, o którym mowa w art. 12 ust. 4 pkt 8 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. Z 2000 r. Nr 54, poz. 654, z późn. zm.), nie są banki, lecz podmioty, które zaciągnęły zobowiązania finansowe i na skutek różnych trudności nie są w stanie ich spłacić. W takich przypadkach niekiedy dokonuje się zmniejszenia zobowiązań dłużnika, aby podmiot gospodarczy mógł dalej funkcjonować. Gdyby powyższego zapisu nie było, wówczas każde umorzenie długu, również z tytułu zaciągniętego kredytu, stanowiłoby przysporzenie dla dłużnika i musiałoby zostać u niego uznane za przychód do opodatkowania.

Stawiałoby to w trudnej sytuacji dłużników mających problemy z regulowaniem bieżących zobowiązań i zwiększałoby prawdopodobieństwo ich niewypłacalności, co w konsekwencji wpłynęłoby negatywnie na sytuację banków kredytujących.

Również w części dotyczącej art. 12 ust. 4 pkt 15 lit. b ww. ustawy zwolnienie nie stanowi przywileju dla banku. Gdyby bank, który zaliczył rezerwę utworzoną na wierzytelność wobec dłużnika do kosztów uzyskania przychodów, zdecydował się na przystąpienie do programu restrukturyzacyjnego ...