Orzecznictwo: Udzielanie gwarancji w treści faktury

Zamieszczenie w fakturze VAT, wystawionej przez przyjmującego zamówienie, adnotacji, że jej podpisanie stanowi potwierdzenie właściwej jakości i kompletności zakupionego towaru oraz podstawę do realizacji uprawnień gwarancyjnych z tytułu zakupionych części i wykonanych usług, kształtuje między stronami umowy o dzieło stosunek gwarancji, do którego stosuje się przepisy art. 577 i nast. k.c. Pojęcie straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. obejmuje także wymagalne zobowiązanie poszkodowanego wobec osoby trzeciej.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Gerard Bieniek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Barbara Myszka
Protokolant Bożena Nowicka

w sprawie z powództwa Zdzisława Z. przeciwko Interhandler sp. z o.o. w T. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 10 lipca 2008 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w T. postanowieniem z dnia 7 kwietnia 2008 r., sygn. akt VI Ga 22/08,

"a) Czy zamieszczenie na fakturze VAT wystawionej przez przyjmującego zamówienie zamawiającemu adnotacji, zgodnie z którą jej podpisanie stanowi potwierdzenie właściwej jakości i kompletności zakupionego towaru i podstawę do realizacji uprawnień gwarancyjnych z tytułu zakupionych części i wykonanych usług, oznacza ukształtowanie między stronami umowy o dzieło stosunku gwarancji, do którego należy stosować per analogiam legis przepisy art. 577 i nast. k.c. ?
b) czy pojęcie szkody rzeczywistej (damnum energens) w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. obejmuje także niezaspokojone przez poszkodowanego zobowiązanie na rzecz osoby trzeciej ?"

podjął uchwałę:

Zamieszczenie w fakturze VAT, wystawionej przez przyjmującego zamówienie, adnotacji, że jej podpisanie stanowi potwierdzenie właściwej jakości i kompletności zakupionego towaru oraz podstawę do realizacji uprawnień gwarancyjnych z tytułu zakupionych części i wykonanych usług, kształtuje między stronami umowy o dzieło stosunek gwarancji, do którego stosuje się przepisy art. 577 i n.k.c.
Pojęcie straty w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. obejmuje także wymagalne zobowiązanie poszkodowanego wobec osoby trzeciej.

UZASADNIENIE

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości powstały przy rozpoznaniu apelacji pozwanego Interhandler Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w T. od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 21 grudnia 2007 r., którym tenże Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 71 000 zł tytułem odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy gwarancji, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 maja 2006 r. oraz kwotę 7 167 zł tytułem kosztów procesu.

W stanie faktycznym sprawy ustalono, że powód zakupił u pozwanego ciągnik rolniczy, na który sprzedawca udzielił gwarancji. Po niemal trzech latach od daty zakupu maszyna uległa awarii i została oddana pozwanemu do naprawy, za którą powód ostatecznie uiścił wynagrodzenie na podstawie faktury wystawionej przez pozwanego, opatrzonej adnotacją o udzielonej gwarancji jakości. Ta sama część ciągnika, która została wymieniona, uległa jednak kolejnej awarii, której powstanie pracownik pozwanego wykonujący kontrolę techniczną maszyny przypisał wadliwemu wykonaniu poprzedniej naprawy. Wobec powyższego powód wezwał pozwanego do wykonania naprawy, z ostrzeżeniem, że jej niewykonanie w zakreślonym terminie będzie skutkowało wydzierżawieniem maszyny od osoby trzeciej na koszt pozwanego, chyba że on sam udzieli mu ciągnika zastępczego.

Ponieważ naprawa przeciągała się w czasie, powód zawarł umowę dzierżawy ciągnika z osobą trzecią, umawiając się na czynsz dzierżawny 1 200 zł za każdy dzień, płatny po zwrocie ciągnika bez względu na to, czy pozwany wypłaci powodowi odszkodowanie. Ciągnik wydano powodowi po kilku miesiącach, z zastrzeżeniem, że naprawa była odpłatna, co powód kwestionował, obstając przy jej gwarancyjnym charakterze. Powód rozwiązał umowę dzierżawy ciągnika zastępczego po 63 dniach i pismem z dnia 28 kwietnia 2006 r. wezwał pozwanego do zapłaty należności za dzierżawę.

Przy rozpoznawaniu apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy powziął wątpliwość wyrażoną w sentencji postanowienia. W uzasadnieniu Sąd ten podnosi, że gwarancja jest w obowiązującym stanie prawnym instytucją związaną z umową sprzedaży, jakkolwiek genetycznie łączyła się z umową o dzieło. Sens gwarancji udzielanej przez przyjmującego zamówienie wyrażał się bowiem w zobowiązaniu rezultatu, które na nim ciążyło. Z uwagi na swobodę umów (art. 3531 k.c.) nie ma przeszkód, aby strony zamieściły w umowie postanowienie, zgodnie z którym, w przypadku nieskutecznej naprawy przyjmujący zamówienie dokona nieodpłatnie naprawy dzieła, doprowadzając do jego należytego funkcjonowania. To jednak, jak uważa Sąd a quo, nie przesądza wcale charakteru klauzuli tej treści, która zasadniczo różni się od gwarancji w rozumieniu art. 577 i nast. k.c. Sąd Okręgowy zajmuje ostatecznie stanowisko, zgodnie z którym w sytuacji takiej, jak leżąca u podstaw rozpoznawanej sprawy należy stosować przepisy o gwarancji przy sprzedaży per analogiam — w tym przepis art. 577 § 2 k.c., określający, w braku odmiennego zastrzeżenia, roczny termin gwarancji. Udzielenie gwarancji, zdaniem Sądu, może nastąpić także przez oświadczenie gwaranta złożone na fakturze VAT.

W uzasadnieniu drugiego z przedstawionych Sądowi Najwyższemu zagadnień prawnych, Sąd Okręgowy wywodzi, że sporna jest kwalifikacja obciążenia pasywami jako szkody. Ustawodawca nie definiuje pojęcia „szkody" w kodeksie cywilnym, podczas gdy w języku powszechnym jest ono niedookreślone. Przyjmuje się wprawdzie, że szkoda może polegać na zwiększeniu pasywów, lecz pomija się rozumienie tego ostatniego pojęcia. Możliwe jest zatem przyjęcie, że obciążenie pasywami zawsze powoduje powstanie szkody i obowiązku jej naprawienia; inna możliwość polega na postawieniu dodatkowego warunku, aby zobowiązanie było wymagalne, a nawet stwierdzone prawomocnym wyrokiem; wreszcie można twierdzić, że szkoda i obowiązek jej naprawienia powstaną tylko wtedy i w takim zakresie, w jakim poszkodowany faktycznie zaspokoił swego wierzyciela.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Pierwsze z przedstawionych zagadnień prawnych wymaga rozstrzygnięcia dwóch kwestii:

1) jaki charakter prawny ma instytucja gwarancji jakości i czy może ona zostać, z uwagi na swą specyfikę, per analogiem rozciągnięta także na umowę o dzieło;
2) czy i jakie znaczenie należy w tym zakresie przypisać oświadczeniu, jakie w rozstrzyganym przypadku złożył pozwany na fakturze VAT, gwarantując powodowi w ten sposób realizację uprawnień gwarancyjnych „z tytułu zakupionych części i wykonanych usług”.

Naturę gwarancji jakości, określonej w art. 577 k.c. szeroko omówiono zwłaszcza w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2003 r. III CZP 101/02 [Prok. i Pr. - orzecznictwo 2003, nr 9, poz. 29] Sąd Najwyższy stwierdził w nim, że w gospodarce wolnorynkowej, w której zniesiono odrębności regulacji prawnej dla jednostek gospodarki uspołecznionej, a stosunki obligacyjne zostały generalnie poddane zasadzie swobody umów (art. 3531 k.c.), instytucja gwarancji zmieniła naturę prawną: ma ona bez wątpienia charakter umowny, jest udzielona dobrowolnie, jej treść formułuje gwarant (może zatem np. udzielić gwarancji bezpłatnych napraw w oznaczonym okresie, wyłączając wymianę gwarancyjną), kupujący zaś przez przyjęcie z rąk sprzedawcy dokumentu gwarancyjnego wyraża zgodę (konsens normatywny) na zawarte w nim warunki gwarancji Mogą one odbiegać od regulacji kodeksowej — wyjąwszy przepisy imperatywne. Przypominał, że prawo polskie przewiduje ustawową odpowiedzialność z tytułu rękojmi, której zadaniem jest sprawiedliwe rozłożenie ryzyka wadliwości rzeczy i która zapewnia minimum ochrony interesów kupującego, Sąd Najwyższy podkreślił zarazem, że gwarancja nie jest modyfikacją rękojmi sprzedawcy, lecz odrębną, dodatkową formą zabezpieczenia interesów kupującego, innymi słowy — odrębnym wobec zobowiązania z umowy sprzedaży stosunkiem prawnym o charakterze akcesoryjnym. Nie podlega więc ograniczeniom przewidzianym dla rękojmi, gdyż w niczym nie uszczupla uprawnień z niej płynących.

Podobne rozważania zawarto w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego, by poprzestać jedynie na przywołaniu wyroków: z dnia 16 kwietnia 2004 r., I CK 599/03 oraz z dnia 10 stycznia 2000 r., III CKN 270/99 [niepublik.]. Uzupełniająco warto odnotować pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 listopada 1999 r., I CKN 821/99 [niepublik.], iż w odróżnieniu od rękojmi, wada rzeczy uzasadniająca gwarancję, o jakiej mowa w art. 577 § 1 k.c., niewątpliwie dotyczy tylko cech użytkowych rzeczy, a nie także jej wartości (handlowej) czy też estetyki, jak to ma miejsce przy rękojmi. Polega ona między innymi na takiej cesze (lub braku cech), która zmniejsza użyteczność rzeczy ze względu na cel wynikający ze zwyczajnego jej przeznaczenia. Podobnie jak w wypadku rękojmi, chodzi tu o wadę powstałą z przyczyn tkwiących w rzeczy w momencie jej wydania (art. 578 k.c.).

Przechodząc do rozważenia kwestii, czy przepisy o gwarancji — formalnie powiązane przez ustawodawcę z umową sprzedaży — mogą per analogiem być stosowane do umowy o dzieło, należy zauważyć, że w przypadku obu umów: umowy sprzedaży i umowy o dzieło, natura zobowiązania strony mającej spełnić świadczenie charakterystyczne (sprzedawcy, przyjmującego zamówienie) wykazuje pewne cechy wspólne. Zarówno bowiem zobowiązaniu sprzedawcy, jak i przyjmującego zamówienie można przypisać charakter zobowiązania rezultatu. Co więcej, samo świadczenie gwaranta, które najczęściej polegać będzie tylko na naprawie rzeczy, jest w tym zakresie co do istoty tożsame ze świadczeniem przyjmującego zamówienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5.10.1978 r. IV CR 340/78, OSNCP 1979, nr 7-8, poz. 152).

W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego w istocie nie podejmowano problematyki stosowania przepisów o gwarancji do zobowiązań, których źródłem byłą umowa o dzieło. Wyjątkiem jest wyrok tego Sądu z dnia 22.04.1986 r. I CR 16/086 (OSNCP 1987, nr 8, poz. 119), w którym m.in. stwierdzono, że „Przepisy kodeksu cywilnego, odnoszące się do umowy o dzieło, nie normują gwarancji, ani też nie zawierają odesłania w tym przedmiocie do gwarancji przy umowie sprzedaży (art. 577-582 k.c.). W wypowiedzi Sądu Wojewódzkiego [...] tkwi jednak błędna myśl [...]. Takie rozumowanie [...] mija się z celem gwarancji, jakim jest dalsze umocnienie ochrony interesów inwestora oraz wpłynięcie na podniesienie jakości wykonawstwa przez obciążenie gwaranta następstwami wad obiektu budowlanego. Te względy zaś przemawiają za poglądem, że do gwarancji udzielonej zamawiającemu dzieło przez przyjmującego zamówienie mają w braku odmiennej umowy stron zastosowanie w drodze analogii przepisy normujące gwarancję przy sprzedaży [...]".

Pogląd ten należy podzielić. Okoliczność, że ustawodawca nie przewidział gwarancji w innych typach umów zwłaszcza przy umowie o roboty budowlane oraz umowie o dzieło nie stoi na przeszkodzie udzieleniu gwarancji przez wykonawców robót lub przyjmujących zamówienia, na ogólnej zasadzie swobod...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »