Uznanie za zmarłego – na czym polega procedura?

Uznanie za zmarłego jest to specyficzna instytucja prawna stosowana w przypadku zaginięcia osoby fizycznej przy uwzględnieniu określonego w przepisach upływu czasu od momentu zaginięcia tej osoby. Wynikiem uznania za zmarłego jest sądowe ustalenie śmierci danej osoby fizycznej.

Uznanie danej osoby za zmarłą wymaga przeprowadzenia postępowania sądowego. Ma ono na celu na celu ustalenie, czy istnieją przewidziane w przepisach przesłanki potwierdzające śmierć danej osoby. Procedury w różnych krajach są odmienne, uzależnione od szeregu uwarunkowań, różne dla sytuacji dotyczących np. działań wojennych, czy osób zaginionych w wyniku katastrof. Elementy, które decydują o uzyskaniu sądowego potwierdzenia śmierci danej osoby, to m. in. porządek prawny obowiązujący w miejscu dotychczasowego zamieszkania osoby zaginionej, porządek prawny obowiązujący w miejscu domniemanego zaginięcia, potwierdzone okoliczności zaginięcia, które uprawdopodobniają śmierć, ich związek z zaginięciem oraz wymagany prawem upływ czasu od momentu zdarzenia do momentu potencjalnego uznania za zmarłego (data orzeczenia sądowego).

W polskim prawie zasady materialno-prawne uznania za zmarłego uregulowane są w przepisach Kodeksu cywilnego (art. 29-32 Kc). Przepisy proceduralne określające zasady uznania za zmarłego zawarte są natomiast w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego (art. 526-534 Kpc).

Przesłanki uznania za zmarłego w Kodeksie cywilnym

Podstawową przesłanką uznania za zmarłego jest zaginięcie danej osoby, które trwa określony w przepisach czas. Upływ czasu wymagany do uznania danej osoby za zmarłą wynosi 10 lat. Od powyższej zasady występuje jednak wiele wyjątków:

• do uznania za zmarłego wystarczy upływ 5 lat, jeżeli w chwili uznania za zmarłego osoba zaginiona ukończyłaby 70 lat,
• uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym osoba zaginiona ukończyłaby 23 lata,
• jeżeli osoba zaginęła podczas katastrofy powietrznej lub morskiej albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, może zostać uznana za zmarłego po upływie 6 miesięcy od dnia katastrofy albo owego innego szczególnego zdarzenia; jeśli jednak katastrofy statku lub okrętu nie można stwierdzić (tzn. statek zaginął), termin ten zaczyna biec w rok po dniu, w którym miał dotrzeć do portu przeznaczenia, a jeśli nie miał portu przeznaczenia - w dwa lata po dniu, w którym była o nim ostatnia wiadomość,
• osoba, która zaginęła w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia (innym niż wcześniej określonym), może zostać uznana za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało a...