Praca w krajach UE w przedsiębiorstwach unijnych i rozliczenie roczne podatku dochodowego w Polsce

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało, że coraz więcej Polaków wyjeżdża z kraju i podejmuje pracę w przedsiębiorstwach unijnych. Osoby takie muszą jednak pamiętać, iż fakt uzyskiwania przez nich dochodów na unijnym rynku pracy nie jest obojętny dla polskiego fiskusa. Zdarzyć się może bowiem, iż osoby podejmujące pracę za granicą obowiązane będą zapłacić podatek zarówno za granicą, jak i w Polsce.

Należy wiedzieć, iż sposób rozliczenia podatku dochodowego osób podejmujących pracę w firmach unijnych zależeć będzie od kilku czynników, tj.:

- statusu podatkowego w Polsce;

- umów o unikaniu podwójnego opodatkowania;

- uregulowań zawartych w polskiej Ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Status podatkowy pracownika w Polsce

Po pierwsze, niezbędne będzie ustalenie, w jakim kraju, tj. w Polsce czy za granicą, pracownicy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

W świetle art. 3 ust. 1 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (zwanej dalej także: PDOF) osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).

Z dyspozycji tego przepisu wynika, iż jedynym kryterium podlegania w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu jest posiadanie w niej miejsca zamieszkania. W związku z tym, aby rozstrzygnąć o obowiązku podatkowym danej osoby, należy ustalić, czy w świetle przepisów prawa podatkowego ma on miejsce zamieszkania w Polsce. Jak wskazuje się w literaturze, pojęcie „miejsce zamieszkania” nie jest zdefiniowane w przepisach polskiego prawa podatkowego. Wydaje się więc, iż w celu określenia miejsca zamieszkania pomocniczo sięgnąć można do art. 25 Kodeksu cywilnego. Z przepisu tego wynika, iż miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Dla przyjęcia miejsca zamieszkiwania danej osoby konieczne jest więc ustalenie występowania łącznie dwóch przesłanek, a mianowicie przebywania i zamiaru stałego pobytu (tak orzeczenie SN z 7 czerwca 1983 r. II UR 4/83, OSP 12/84, poz. 265).

Należy również pamiętać, iż o miejscu zamieszkania dla celów podatkowych rozstrzygają każdorazowo okoliczności danego przypadku. Organy podatkowe stoją bowiem na stanowisku, że jeżeli dana osoba przebywa za granicą w przejściowych celach, po osiągnięciu których ma zamiar powrócić do kraju, to wówczas przyjąć należy czasowy charakter jej pobytu za granicą. Nie ma tu znaczenia czas tego pobytu, lecz jego charakter. Wyjazd poza granice Polski w celach zarobkowych czy kształcenia nie oznacza utraty stałego miejsca zamieszkania. Dla ustalenia miejsca zamieszkania istotne są dwie przesłanki: przebywanie w sensie fizycznym w danej miejscowości oraz zamiar stałego pobytu. Dokumentem potwierdzającym dla celów podatkowych miejsce zamieszkania podatnika jest zaświadczenie wydawane przez właściwy organ administracji podatkowej, tzw. certyfikat rezydencji. Uzyskanie tego certyfikatu warunkuje zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Polska, lub niepobranie podatku zgodnie z taką umową (tak m.in. Urząd Skarbowy Łódź-Widzew w piśmie z dnia 7 października 2005 r., sygn. IX-415/005/108/05).

W praktyce oznacza to, iż osoby mające miejsce zamieszkania w Polsce powinny opodatkować w Polsce wszystkie swoje dochody – zarówno te uzyskane w kraju, jak również te uzyskane za granicą.

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

Należy jednak zauważyć, iż zakres obowiązku podatkowego pracowników – polskich rezydentów podatkowych wykonujących pracę za granicą, modyfikowany jest przez umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarte przez Polskę z krajem, w którym praca będzie wykonywana. Przy tym warto zauważyć, iż umowy międzynarodowe mają pierwszeństwo przed przepisami prawa wewnętrznego, które stałyby w sprzeczności z tymi umowami.

Większość umów o unikaniu podwójnego opodatkowania opartych jest na Modelowej Konwencji w sprawie podatku od dochodu i majątku OECD, choć zdarzają się postanowienia w poszczególnych umowach, które odbiegają od uregulowań Konwencji.

Dochodom z pracy świadczonej osobiście przez osoby fizyczne poświecony jest art. 15 Modelowej Konwencji. W myśl tego przepisu wynagrodzenie z tytułu pracy najemnej wykonywanej przez osobę mającą miejsce zamieszkania w jednym z umawiających się państw podlega opodatkowaniu tylko w tym państwie, chyba że praca wykonywana jest w drugim państwie. Jeżeli praca jest wykonywana w drugim z umawiających się państw, wynagrodzenie z tego tytułu może być opodatkowane w drugim państwie.

Zgodnie więc z zasadą wyrażoną również w polskich umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania dochody osób fizycznych mających miejsce zamieszkania w jednym z umawiających się państw, uzyskiwane z tytułu pracy najemnej świadczonej na terytorium drugiego państwa, mogą być opodatkowane w tym państwie, w którym praca ta jest rzeczywiście wykonywana. Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii, gdzie wynagrodzenia uzyskiwane są w zamian za świadczoną pracę najemną, ma określenie miejsca jej wykonywania. Za miejsce wykonywania pracy należy uznać zawsze to miejsce, w którym osoba fizyczna przebywa, kiedy wykonuje pracę, za którą otrzymuje wynagrodzenie. Pierwszeństwo w opodatkowaniu dochodów z pracy najemnej ma zawsze to państwo, w którym praca jest wykonywana (tak. J. Banach: „Polskie umowy o unikaniu podwójnego...