Orzecznictwo: Składki ZUS w spadku

Niezapłacone w terminie składki na Fundusz Pracy i ubezpieczenie zdrowotne (oraz należności z nimi związane) mogą być pobrane przez organ rentowy od spadkobiercy osoby zobowiązanej do zapłaty takich składek w granicach odpowiedzialności danego spadkobiercy za długi.

Przewodniczący SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 maja 2008 r. sprawy z wniosku Katarzyny W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi Wojewódzkiemu w G. o przeniesienie odpowiedzialności za składki na spadkobiercę, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 grudnia 2007 r. [...]

„Czy do składek na Fundusz Pracy i ubezpieczenie zdrowotne mają zastosowanie przepisy art. 97 § 1 i 98 § 1 i 2 pkt 1, 2, 5 i 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137 poz. 926 ze zm.)?"

podjął uchwałę:

Niezapłacone w terminie składki na Fundusz Pracy i ubezpieczenie zdrowotne (oraz należności z nimi związane) mogą być pobrane przez organ rentowy od spadkobiercy osoby zobowiązanej do zapłaty takich składek w granicach odpowiedzialności danego spadkobiercy za długi spadku [art. 922 § 1 i § 3 k.c. oraz art. 1030 i nast. tego Kodeksu w związku z art. 97 § 1 oraz art. 98 § 1 i § 2 pkt 1, 2, 5 i 7 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz. U. z 2005r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) w związku z art. 32 tej ustawy].

UZASADNIENIE

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z dnia 28 lutego 2006 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku zmienił decyzję organu rentowego określającą zobowiązania spadkobiercy, który przyjął spadek wprost, za określone długi spadkodawcy wobec organu rentowego z tytułu niektórych składek wymierzanych i pobieranych przez taki organ, w ten sposób, że określił zobowiązanie spadkobiercy - płatnika składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy z tytułu niezapłaconych składek na te ubezpieczenia i Fundusz Pracy za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia śmierci spadkodawcy w kwocie łącznej 34.555,85 zł, stanowiącej należność główną i odsetki.

Wyrok Sądu pierwszej instancji był zgodny z zajętym w toku postępowania sądowego stanowiskiem organu rentowego, który uznał, że przed 1 stycznia 1999 r. nie było przepisu prawa materialnego, który upoważniałby do określenia zobowiązania spadkobiercy za długi spadkodawcy wobec organu rentowego za okres sprzed tej daty. Taki przepis pojawił się, poprzez odesłanie do określonych postanowień Ordynacji podatkowej, dopiero w obowiązującej w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm. (chodzi o odesłanie wprost zawarte w art. 31 tej ustawy oraz odesłanie pośrednie, poprzez ostatnio wymieniony przepis, zawarte w art. 32 tej ustawy).

Spadkobierca nie zgodził się z tym stanowiskiem Sądu pierwszej instancji i wniósł apelację, domagając się zmiany wyroku przez uwzględnienie w całości odwołania w sposób wskazujący na brak jego odpowiedzialności za długi spadkodawcy wobec organu rentowego także za okres po 1 stycznia 1999 r.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku co do części apelacji powziął wątpliwość ujętą w przedmiotowym pytaniu do Sądu Najwyższego i zwrócił uwagę, że obowiązująca od dnia 1 stycznia 1999 r. ustawa systemowa zawiera wiele własnych definicji legalnych. I tak definicja ubezpieczeń społecznych zawarta w art. 1 przewiduje, że: „ubezpieczenia społeczne obejmują:

1. ubezpieczenie emerytalne;
2. ubezpieczenia rentowe;
3. ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej „ubezpieczeniem chorobowym";
4. ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej „ubezpieczeniem wypadkowym".

Z kolei w myśl art. 4 pkt 1 i pkt 3 - składkami są jedynie składki na ubezpieczenia społeczne osób podlegających chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w art. 1, natomiast zgodnie z art. 24 ust. 2 - należnościami z tytułu składek są składki (na ubezpieczenia społeczne) oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata. Mając powyższe na uwadze, Sąd drugiej instancji zauważył, że literalne odczytanie zawartego w art. 31 ustawy systemowej odesłania do niektórych przepisów Ordynacji podatkowej, w tym stanowiących o odpowiedzialności spadkobiercy za długi publicznoprawne spadkodawcy, dotyczy jedynie należności z tytułu składek w takim znaczeniu, o którym mowa w art. 24 ust. 2, a więc z tytułu:

1. składek na ubezpieczenia społeczne w ścisłym tego słowa znaczeniu, oraz
2. związanych z takimi składkami: kosztów egzekucyjnych, kosztów upomnień oraz dodatkowych opłat.

W powołanym art. 31 stanowi się bowiem, że do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio: art. 12, art. 26, art. 29 § 1 i 2, art. 33, art. 33a, art. 33b, art. 51 § 1, art. 55, art. 59 § 1 pkt 1, 3, 4, 8 i 9, art. 60 § 1, art. 61 § 1, art. 62 § 1, 3-5, art. 72 § 1 pkt 1 i 4 i § 2, art. 73 § 1 pkt 1 i 5, art. 77b § 1 i 2, art. 91, art. 93, art. 93a-93c, art. 93e, art. 94, art. 97 § 1. art. 98 § 1 i 2 pkt 1.2. 5 i 7. art. 100., art. 101, art. 105 § 1 i 2, art. 106 § 1 i 2, art. 107 § 1, 1a, i 2 pkt 2 i 4, art. 108 § 1 i 4, art. 110 § 1, § 2 pkt 2, § 3, art. 111 § 1-4 i 5 pkt 1, art. 112, art. 113, art. 114, art. 115, art. 116, art. 116a, art. 117, art. 118 § 1 i 2 oraz art. 119 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Ponadto w art. 32 ustawy systemowej została odrębnie uregulowana kwestia należności z tytułu innych składek niż składki na ubezp...