Działanie przez pełnomocnika w postępowaniu podatkowym

Przepisy ustawy – Ordynacja podatkowa1) stanowią, iż podatnik może w postępowaniu podatkowym działać przez pełnomocnika. Ustanowienie przez podatnika, płatnika lub inkasenta pełnomocnika, pociąga za sobą następujące konsekwencje prawne:

- w/w osoby mogą, stosownie do art. 136 o.p., działać przez pełnomocnika - jednakże uprawnienie to podatnika nie jest uprawnieniem o charakterze bezwzględnym, ponieważ podatnik nie może działać przez pełnomocnika w przypadku, gdy charakter dokonywanych czynności wymaga jego osobistego działania,
- organ podatkowy, zgodnie z art. 145 § 2 o.p., powinien doręczać pisma temu pełnomocnikowi – o ile z treści pełnomocnictwa nie wynika, iż pełnomocnictwo swoim zakresem nie obejmuje pełnomocnictwa do spraw doręczeń. Ponadto należy pamiętać, iż w przypadku gdy podatnik ustanowił kilku pełnomocników – powinien wyznaczyć jednego z nich jako właściwego do doręczeń albo wyłączyć pełnomocnictwo do spraw doręczeń w ogóle. W przypadku wielości pełnomocników i braku wskazania, który pełnomocnik jest właściwy do spraw doręczeń – organ podatkowy, stosownie do art. 145 § 3, doręcza pismo jednemu z pełnomocników.

Obowiązek ustanowienia pełnomocnika
Przepisy prawa podatkowego przewidują szereg przypadków, w których podatnik jest zobligowany ustanowić pełnomocnika. Dzieje się tak, gdy:

- podatnik opuszcza terytorium kraju na okres co najmniej 2 miesięcy – powinien ustanowić pełnomocnika do spraw doręczeń;²⁾
- z chwilą wszczęcia kontroli podatkowej – w przypadku gdy nie wyznaczył stałego pełnomocnika do spraw reprezentowania go w trakcie kontroli podatkowej – powinien wskazać osobę, która będzie go reprezentowała, w czasie jego nieobecności, w danym postępowaniu kontrolnym.³⁾

Należy pamiętać, iż stosownie do art. 281a o.p. podatnikom przysługuje prawo do wyznaczenia osoby fizycznej, która będzie upoważniona do ich reprezentowania w trakcie kontroli podatkowej. Wyznaczenie to jest skuteczne tylko, gdy zostanie zgłoszone naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu w sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym oraz wójtowi albo burmistrzowi (prezydentowi miasta).

Ponadto wskazać należy, iż stosownie do art. 31 o.p. osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej będący płatnikami i inkasentami, są obowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. Zgłoszenia należy dokonać w terminie wyznaczonym do dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej - w terminie 14 dni od dnia, w którym wyznaczono inną osobę.⁴⁾ Pamiętać należy, iż odpowiedzialność publicznoprawną za czynności dokonywane przez osobę wskazaną na podstawie art. 31 o.p. ponosi płatnik bądź inkasent.

Czynności wymagające osobistego działania podatnika
W literaturze przedmiotu wskazuje się, iż obowiązek osobistego działania podatnika może wynikać z przepisów prawa, z postanowienia organu prowadzącego postępowanie albo wynika z charakteru czynności procesowych.⁵⁾ Powyższe wynika z okoliczności, iż pełnomocnik może składać w imieniu podatnika oświadczenia woli – nie może zaś składać w jego imieniu oświadczenia wiedzy.

Podpisywanie deklaracji
W doktrynie o orzecznictwie trwa spór, na temat zagadnienia czy nazwa i charakter deklaracji oraz zeznań podatkowych wskazuje, iż powinny być one składane osobiście. Niewątpliwie obowiązek złożenia deklaracji wynika wprost z przepisów prawa materialnego – stąd przeniesienie go na pełnomocnika wydaje się czynnością bezprawną.

Przykładowo art. 99 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług⁶⁾ stanowi, iż podatnicy VAT czynni są co do zasady obowiązani składać w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu. Podobny obowiązek podatników został wskazany w art. 25 ust. 1 i 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych⁷⁾ oraz art. 45 ustawy o podatku do...