Sukcesja podatkowa (2) - Następstwo prawne przy łączeniu się i podziale osób prawnych

Następstwo prawne związane z łączeniem się, w wyniku którego powstaje nowa osoba prawna zostało uregulowane w art. 93 Ordynacji Podatkowej (dalej: Ordynacji), zgodnie z którym osoba prawna zawiązana (powstała) w wyniku łączenia się osób prawnych, osobowych spółek handlowych, osobowych i kapitałowych spółek handlowych wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do osoby prawnej łączącej się przez przejęcie innej osoby prawnej (osób prawnych) a także osobowej spółki handlowej (osobowych spółek handlowych).

Sukcesja podatkowa opisana przez ustawodawcę w art. 93 Ordynacji obejmuje swym zakresem połączenie osób prawnych następujące:

1) w drodze fuzji, czyli połączenia dwóch lub więcej podmiotów w jeden wspólny majątek obu podmiotów, które w związku z aktem połączenia przestają istnieć – art. 492 §1 pkt 2 Kodeksu Spółek Handlowych (Ksh)
2) w drodze przejęcia (inkorporacji), czyli przeniesienie całego majątku jednego podmiotu na drugi – art. 492 §1 pkt 1Ksh.

Sukcesją objęte są również inne zdarzenia, w wyniku których dochodzi do połączenia osób prawnych, a które regulowane są na mocy odrębnych ustaw, a mianowicie:

• łączenie się banków działających w formie spółek akcyjnych (ustawa z dnia 29.08.1997 r. Prawo bankowe),
• łączenie się przedsiębiorstw państwowych (ustawa z dnia 25.09.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych),
• łączenie się gmin (ustawa o samorządzie gminnym),
• łączenie się powiatów (ustawa o samorządzie powiatowym),
• łączenie się spółdzielni (ustawa z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze),
• łączenie się jednostek badawczo-rozwojowych (ustawa z dnia 25.07.1985 r. o jednostkach badawczo –rozwojowych).

Wreszcie sukcesja podatkowa ma również zastosowanie do osoby prawnej łączącej się przez przejęcie:

• innej osoby prawnej,
• osobowej spółki handlowej (osobowych spółek handlowych), czyli spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej.

Ponadto mogą łączyć się między sobą również osobowe spółki handlowe, ale tylko i wyłącznie przez zawiązanie spółki kapitałowej, w myśl art. 491 §2 Ksh.

Spółki kapitałowe mogą się łączyć między sobą i ze spółkami osobowymi, z tym że spółką nowo zawiązaną może być w takim przypadku tylko spółka kapitałowa.

Instytucja sukcesji uniwersalnej wskazanej w art. 93 Ordynacji polega na tym, że osoby prawne zawiązane w sposób wskazany w tym przepisie, wstępują we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek.

Oznacza to, ze następcy prawni mogą dochodzić kwot nadpłaconych lub nienależnie uiszczonych podatków, ale również obciążeni są zapłatą zaległości podatkowych swego poprzednika prawnego.

Problematyka następstwa podatkowego ma swe odzwierciedlenie w orzecznictwie. Pragnę zwrócić uwagę na tezę orzeczniczą wyroku NSA Warszawie z dnia 12.01.2005 r., FSK 979/04, Rejent 2005/5/170, wg której następca prawny może domagać się zwrotu podatku przysługującego spółce, która weszła w skład nowo utworzonego przedsiębiorstwa. Nie ma znaczenia, że spółka ta została już wykreślona z rejestru.

Zgodnie zaś z wyrokiem NSA w Białymstoku z dnia 29.08.2000, SA/Bk 957/99, Lex nr 44746, art. 93 Ordynacji podatkowej daje podstawę do sukcesji przysługuj...