Pojęcie utworu w rozumieniu prawa autorskiego

Gdy zamierzamy zawrzeć umowę, w ramach której ma być stworzony utwór oraz mają zostać przeniesione autorskie prawa majątkowe do korzystania z tego utworu, często zastanawiamy się nad tym, czy przedmiotem umowy jest rzeczywiście utwór wrozumieniu prawa autorskiego.

Definicja utworu, zawarta w art. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.), należy do bardzo trudnych definicji. Przedmiotem prawa autorskiego – czyli właśnie utworem – jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Przyjąć należy, że utwór powinien charakteryzować się łącznie następującymi właściwościami:

• stanowić przejaw działalności twórczej,
• mieć indywidualny charakter.

Spełnienia przesłanki twórczości (oryginalności i indywidualności) można doszukiwać się w: doborze, układzie lub uporządkowaniu składników utworu. Niejednokrotnie zwraca się uwagę na zależność, według której z im szerszą swobodą doboru i zestawienia elementów, z jakich utwór jest zbudowany, mamy do czynienia, tym łatwiej nam dopatrzyć się znamion twórczości (J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, R. Markiewicz, E. Traple, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2001).

Jak wskazuje D. Flisak (Utwór multimedialny w prawie autorskim, Oficyna 2008), nie posiada przymiotu indywidualności produkt będący wyłącznie wynikiem pracy rutynowej, choćby najbardziej sprawnego rzemieślnika, przebiegającej według określonych schematów. Taki utwór nie zawdzięcza swojej egzystencji specjalnym predyspozycjom twórczym autora, a jedynie jest owocem czynności powtarzalnej, teoretycznie możliwej do wykonania również przez inne osoby.

Zwróćmy uwagę na to, że dla uznania danego wytworu za utwór „nie da się generalnie oznaczyć minimum indywidualności, które stanowiłoby wartość progową dla uzyskania ochrony w prawie autorskim i pozwalałoby w sposób dostatecznie bezpieczny rozróżniać wytwory intelektualne zdatne i niezdatne do ochrony” (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 29 października 1997 r., I ACa 477/97).

Zgodnie z opinią SA w Poznaniu (wyrok z 7 listopada 2007 r., I ACa 800/07, LEX nr 370747) stwierdzenie, że utwór stanowi przejaw „działalności twórczej”, oznacza, że utwór powinien stanowić rezultat działalności o charakterze kreacyjnym. Przesłanka ta, niekiedy określana jako przesłanka „oryginalności” utworu, zrealizowana jest wówczas, gdy istnieje subiektywnie nowy wytwór intelektu. Z drugiej strony SN w wyroku z 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05 (OSNC 2006/11/186) wskazuje, że wymaganie nowości nie jest niezbędną cechą twór...