ZUS: Nowe zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

Od 1 maja 2010 r. obowiązują nowe zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie świadczeń pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa, świadczeń pieniężnych z tytułu choroby spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową oraz zasiłków pogrzebowych.

Obywatele każdego z państw Unii Europejskiej mają prawo do swobodnego przemieszczania się w obrębie całej Unii. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ma na celu ułatwienie korzystania z tego prawa. Zapewnia ona osobom przemieszczającym się ochronę socjalną. Obywatele polscy korzystają z uprawnień wynikających z unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego od 1 maja 2004 r., tj od dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.

Z dniem 1 maja 2010 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2009 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 2004. 166. 1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.), rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 988/2009 z dnia 16 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz określające treść załączników (Dz.U.UE.L.2009.284.43) oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE. L. 2009. 284. 1).

Dotychczas zasady koordynacji uregulowane były przepisami rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin, przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 149 z 5 lipca 1971 r., s. 2 i nast. z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady (EWG) nr 574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego w stosunku do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 74 z 27 marca 1972, s. 1 i nast. z późn. zm.). Rozporządzenia te z dniem 1 maja 2010 r. utraciły moc.

Jednakże przepisy rozporządzeń nr 1408/71 i nr 574/72 mają nadal zastosowanie do rozpatrywania wniosków o zasiłki złożone przed dniem 1 maja 2010 r., jak również wniosków o zasiłki dla celów stosowania przepisów:

- rozporządzenia Rady (WE) nr 859/2003 z dnia 14 maja 2003 r. rozszerzającego przepisy rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 i rozporządzenia (EWG) nr 574/72 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci przepisami rozporządzeń nr 883/2004 i nr 987/2009 wyłącznie ze względu na ich obywatelstwo, dopóki rozporządzenie to nie zostanie uchylone lub zmienione,

- Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz Umowy zawartej pomiędzy Europejską Wspólnotą Gospodarczą i jej Państwami Członkowskimi, z jednej strony, a Konfederacją Szwajcarską z drugiej strony, w sprawie swobodnego przepływu osób oraz innych porozumień zawierających odniesienia do rozporządzenia (EWG) nr 1408/71, dopóki porozumienia te nie zostaną zmienione.

Zakres podmiotowy i przedmiotowy rozporządzeń

Zakresem podmiotowym rozporządzeń nr 883/2004 i nr 987/2009 objęci są obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, bezpaństwowcy i uchodźcy mieszkający w państwie członkowskim, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich oraz do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu.

Przepisy rozporządzeń mają także zastosowanie do osób pozostałych przy życiu po osobach zmarłych, które podlegały ustawodawstwu jednego lub kilku państw członkowskich, niezależnie od obywatelstwa osób zmarłych, o ile osoby pozostałe przy życiu są obywatelami jednego z państw członkowskich albo bezpaństwowcami lub uchodźcami, zamieszkującymi na terytorium jednego z państw członkowskich.

Zakresem podmiotowym nowych rozporządzeń nie są jeszcze objęci obywatele państw trzecich, ani obywatele Norwegii, Islandii, Liechtensteinu i Szwajcarii, do czasu odpowiednich zmian przepisów lub zawarcia nowego porozumienia.

Zakresem przedmiotowym rozporządzeń nr 883/2004 i nr 987/2009 objęte są m. in.:

- świadczenia z tytułu choroby, w tym świadczenia z tytułu długotrwałej opieki, 
- świadczenia z tytułu macierzyństwa i równoważne świadczenia dla ojca,
- świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
- zasiłki pogrzebowe.

W ramach świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa wyodrębniono świadczenia pieniężne z tytułu długotrwałej opieki oraz równoważne świadczenia dla ojca związane z opieką nad dzieckiem w niedługim czasie po porodzie.

Zakres świadczeń w razie choroby i macierzyństwa objętych koordynacją

Koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego objęte są w Polsce świadczenia pieniężne z tytułu choroby, w tym także spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową oraz świadczenia z tytułu macierzyństwa, przysługujące wszystkim grupom osób ubezpieczonych w Polsce.

Świadczeniami pieniężnymi w razie choroby i macierzyństwa, objętymi koordynacją są:

• wynagrodzenie chorobowe - przysługujące pracownikom na podstawie art. 92 Kodeksu pracy łącznie przez okres do 33 dni albo odpowiednio do 14 dni w roku kalendarzowym, 
• zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego - przysługujący osobie objętej ubezpieczeniem chorobowym lub wypadkowym przez okres choroby trwającej do 182 dni, a w przypadku gruźlicy oraz gdy niezdolność przypada na okres ciąży - do 270 dni, 
• świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego - przysługujące przez okres do 12 miesięcy ubezpieczonemu, który po wykorzystaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego jest nadal chory, jeżeli rokuje odzyskanie zdolności do pracy, 
• zasiłek wyrównawczy z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego przysługujący przez okres odbywania rehabilitacji zawodowej, nie dłużej niż przez 24 miesiące, 
• zasiłek macierzyński - przysługujący osobie ubezpieczonej z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia na wychowanie dziecka, 
• zasiłek opiekuńczy - przysługujący osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu opieki nad członkiem rodziny.

Świadczenia te są określone następującymi przepisami:

• ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1998 nr 21, poz. 94 z późn. zm.) - art. 92, 
• ustawą z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.), 
• ustawą z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322).

W innych państwach członkowskich są to świadczenia zaklasyfikowane jako świadczenia w razie choroby i macierzyństwa na podstawie przepisów prawnych danego państwa.

Gdzie można uzyskać informacje o świadczeniach pieniężnych przysługujących w innym państwie członkowskim w przypadku choroby lub macierzyństwa?

O tym, jakie świadczenia poszczególne państwa członkowskie uznają za świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa, jakie są warunki ich nabywania informacje można uzyskać w instytucji właściwej do realizacji tych świadczeń każdego państwa. Można się także zwrócić do instytucji łącznikowej w zakresie świadczeń w razie choroby i macierzyństwa w tym państwie.

Podstawowe zasady koordynacji

Zasada równego traktowania

Zgodnie z zasadą równego traktowania (art. 4 rozporządzenia nr 883/2004) obywatele jednego państwa członkowskiego korzystają z tych samych praw do świadczeń i podlegają tym samym obowiązkom na mocy ustawodawstwa każdego państwa członkowskiego, co jego obywatele. Wyklucza ona jakąkolwiek dyskryminację ze względu na obywatelstwo, także w dziedzinie udzielania świadczeń związanych z chorobą i macierzyństwem.

Obowiązująca w Unii Europejskiej zasada swobodnego przepływu osób daje więc obywatelowi polskiemu możliwość wyjazdu na stałe do innego państwa członkowskiego i podjęcia tam pracy lub działalności na własny rachunek albo wyjazdu na pobyt czasowy w celu podjęcia pracy u pracodawcy zagranicznego. W takim przypadku na równi z obywatelami tego państwa będą miały do niego zastosowanie przepisy prawne o podleganiu ubezpieczeniu w tym państwie.

Zgodnie z tą zasadą Polacy, jako obywatele państwa członkowskiego UE, którzy wyjadą do innego państwa członkowskiego i tam podejmą pracę lub rozpoczną działalność na własny rachunek będą traktowani tak jak obywatele tego państwa, także przy ustalaniu prawa do świadczeń pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa.

Jeżeli obywatel polski podejmie pracę u pracodawcy zagranicznego lub rozpocznie wykonywanie pracy na własny rachunek w innym państwie członkowskim będzie podlegał przepisom prawnym tego państwa. Gdy zachoruje lub urodzi dziecko, będą mu przysługiwały odpowiednio świadczenia pieniężne chorobowe lub macierzyńskie przewidziane ustawodawstwem tego państwa, na tych samych zasadach, które dotyczą obywateli tego państwa.

Jeżeli obywatel innego państwa członkowskiego podejmie pracę w Polsce, będzie podlegał ubezpieczeniu w Polsce na takich zasadach jak obywatel polski oraz w zakresie prawa do świadczeń chorobowych będzie traktowany tak jak pracownicy, którzy są obywatelami polskimi. Świadczenia będą mu więc przysługiwały na zasadach określonych polskim ustawodawstwem.

Zasada jedności stosowanego ustawodawstwa

Zgodnie z zasadą ogólną osoby, do których stosują się przepisy rozporządzenia nr 883/2004 podlegają ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego. To oznacza, że w przypadku choroby i macierzyństwa świadczenia pieniężne będą tej osobie przysługiwały tylko na mocy ustawodawstwa jednego państwa członkowskiego.

Zasada sumowania okresów ubezpieczenia, pracy na własny rachunek, zatrudnienia lub zamieszkania

W wielu państwach członkowskich UE prawo do świadczeń pieniężnych związanych z chorobą lub macierzyństwem uzależnione jest od posiadania pewnego okresu ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek, a niekiedy zamieszkania.

Zasada sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania (art. 6 rozporządzenia nr 883/2004 i art. 12 rozporządzenia nr 987/2009) przebytych w innym państwie umożliwia przyznanie świadczeń osobom, które nie osiągnęły w danym państwie okresu ubezpieczenia wymaganego do przyznania prawa do świadczeń.

Zgodnie z tą zasadą instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo uzależnia nabycie, zachowanie lub odzyskanie prawa do świadczeń od posiadania pewnych okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, uwzględnia w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania przebyte w innym państwie członkowskim, tak jak gdyby chodziło o własne okresy.

Bez tej zasady mogłyby powstać takie sytuacje, że pracownik migrujący podlegający ubezpieczeniu kolejno w kilku państwach członkowskich, nie nabyłby prawa do świadczeń ze względu na zbyt krótki okres ubezpieczeni...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »