Orzecznictwo SN: Odprawa emerytalno-rentowa przysługuje tylko raz

Otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (art. 921 § 2 Kodeksu pracy).

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Romualda Spyt (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa Krystyny B.-M. przeciwko Polskiemu Związkowi Motorowemu Okręgowemu Zespołowi Działalności Gospodarczej Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. o odprawę emerytalną, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 marca 2010 r., zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. z dnia 10 listopada 2009 r., sygn. akt VI Pa 63/09,

"Czy nabycie przez pracownicę prawa do odprawy rentowej i pobranie tej odprawy u jednego pracodawcy wyłącza możliwość nabycia przez tę pracownicę prawa do odprawy uzupełniającej w związku z przejściem przez nią u innego pracodawcy na emeryturę, w sytuacji, w której obowiązujące u tych pracodawców akty prawa wewnątrzzakładowego (regulamin wynagradzania i porozumienie płacowe) przewidują odmienne zasady obliczania odpraw?"

podjął uchwałę:

Otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (art. 921 § 2 k.p.).

UZASADNIENIE

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. zagadnienie prawne powstało w następującym stanie sprawy.

Powódka Krystyna B. - M. wniosła o zasadzenie na jej rzecz od pozwanego Polskiego Związku Motorowego Okręgowego Zespołu Działalności Gospodarczej Spółki z ograniczona odpowiedzialnością z siedzibą w B. tytułem uzupełniającej odprawy emerytalnej kwoty 18.276,80 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2007 r. i kosztami procesu. W uzasadnieniu żądanie podała, że dochodzone roszczenie stanowi należną powódce część odprawy emerytalnej, do której nabyła prawo u pozwanego po rozwiązaniu łączącej strony umowy o pracę w związku z przejściem na emeryturę. Jako podstawę prawną swoich pretensji wskazała postanowienia obowiązującego u pracodawcy Porozumienia płacowego z dnia 11 grudnia 2001 r., a nadto przytoczyła poglądy judykatury, w świetle których pracownikowi, który pobrał odprawę emerytalną, a następnie podjął zatrudnienie u kolejnego pracodawcy i rozwiązał stosunek pracy w związku z ponownym przejściem na emeryturę, przysługuje odprawa emerytalna w ograniczonym zakresie.

Strona pozwana w odpowiedzi na pozew domagała się oddalenia powództwa. Motywując swoje stanowisko w sporze zarzuciła, że zgodnie z § 14 ust. 6 wspomnianego Porozumienia płacowego z dnia 11 grudnia 2001 r. przedmiotowa odprawa emerytalna lub rentowa ma jednorazowy charakter.

Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w B. wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2009 r. zasądził od pozwanego Polskiego Związku Motorowego Okręgowego Zespołu Działalności Gospodarczej Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedziba w B. na rzecz powódki Krystyny B. - M. kwotę 3.575 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2001 r. i oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz orzekł o kosztach sądowych i kosztach zastępstwa procesowego stosownie do wyniku sporu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka będąc zatrudniona w Centrali Techniczno-Handlowej Elektroniki „Unitra-Serwis” w B. otrzymała w 1990 r. odprawę rentową, która w myśl art. 21 obowiązującego w zakładzie Regulaminu wynagradzania odpowiadała, w przypadku osoby legitymującej się ponad dwudziestoletnim stażem pracy, dwukrotnemu najniższemu wynagrodzeniu, tj. kwocie 736 000 złotych (przed denominacją). Natomiast zgodnie z § 14 ust. 2 pkt. b stosowanego w Polskim Związku Motorowym Okręgowym Zespole Działalności Gospodarczej Spółce z o.o. z siedzibą w B. Porozumienia płacowego z dnia 11 grudnia 2001 r. pracownikowi zaliczanemu do tej samej grupy co powódka przysługiwała odprawa emerytalna lub rentowa w wysokości 300% płacy zasadniczej, przy czym świadczenie podlegało zwiększeniu o 5% podstawy wymiaru za każdy rok pracy u pozwanego. Zdaniem Sądu Rejonowego kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu ma stanowisko zaprezentowane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1990 r., I PR 285/90, zgodnie z którym uwzględnienie z jednej strony postulatu objęcia uprawnieniami do odprawy emerytalnej także emerytów ponownie zatrudnionych, z drugiej zaś strony - jednorazowego charakteru tego świadczenia, wydaje się możliwe w ramach odprawy uzupełniającej w wysokości zróżnicowanej w zależności od okresu zatrudnienia pracownika. Analizując obowiązujące u obydwu pracodawców powódki unormowania dotyczące odprawy emerytalnej lub rentowej Sąd pierwszej instancji zauważył, iż różnią się one nie tylko co do sposobu ustalania wysokości świadczenia (wielokrotność najniższego wynagrodzenia w pierwszym przypadku i wielokrotność wynagrodzenia zasadniczego w drugim), ale przede wszystkim tym, że wysokość odprawy emerytalno-rentowej należnej pracownikom pozwanego, zatrudnionym u tego pracodawcy przed dniem 1 stycznia 1996 r., którzy nie wybrali poprzedniego systemu naliczania świadczenia według zakładowego stażu pracy, nie została uzależniona od okresu pracy wyższego niż dwudziestoletni. Nie można zatem przyjąć wspólnego mianownika dla obydwu odpraw i porównywać bazową część świadczenia przysługującego powódce u pozwanego, czyli 300% płacy zasadniczej należnej wszystkim pracownikom zatrudnionym w zakładzie przed dniem 1 stycznia 1996 r., którzy nie wybrali dotychczasowego systemu naliczania odprawy, z wysokością świadczenia wypłaconego przez poprzedniego pracodawcę z związku z przekroczeniem dwudziestoletniego stażu pracy.

Jedynym racjonalnym sposobem ustalenia wysokości uzupełniającej odprawy emerytalnej, uwzględniającej fakt przepracowania przez powódkę u pozwanego kolejnych 13 lat, jest zestawienie świadczenia, jakie otrzymałaby ona z tytułu 20 lat zatrudnienia w Polskim Związku Motorowym Okręgowym Zespole Działalności Gospodarczej Spółce z o.o. z siedzibą w B. (przy założeniu, że powódka zaliczana jest do grupy pracowników wymienionych w § 14 ust. 2 lit. b Porozumienia płacowego z dnia 11 grudnia 2001 r.) z odprawą, którą otrzymałaby z racji 33-letniego zakładowego stażu pracy. Różnica ta stanowi zaś iloczyn 5%wynagrodzenia zasadniczego i 13 lat zatrudnienia u pozwanego i odpowiada kwocie 3.575 złotych (13 razy 5% z 5.500 złotych). Podzielenie argumentacji powódki i obliczenie spornej odprawy emerytalnej poprzez pomniejszenie świadczenia przysługującego uprawnionej w myśl obowiązujących u pozwanego przepisów płacowych o symboliczną (w relacji do dochodzonej) kwotę poprzednio pobranej odprawy byłoby tożsame z przyznaniem kolejnej odprawy emerytalno-rentowej, co naruszałoby wynikającą z art. 921 § 2 k.p. oraz § 14 ust. 6 Porozumienia płacowego z dnia 11 grudnia 2001 r. zasadę jednorazowości tego świadczenia.

Rozpoznając apelacje obydwu stron od wyroku pierwszoinstancyjnego Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. uznał, iż w sprawie występuje budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne dotyczące jednorazowego charakteru odprawy emerytalnej lub rentowej.

Sąd drugiej instancji zauważył, że zasada jednorazowości tego świadczenia wynika z art. 921 § 2 k.p. Analogiczne unormowanie zawarte jest w § 14 ust. 6 obowiązującego u strony pozwanej Porozumienia płacowego z dnia 11 grudnia 2001 r. Podobna regulacja zamieszczona była w art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania (w brzmieniu nadanym ówczesnemu art. 21 tego aktu przez art. 1 pkt 12 ustawy zmieniającej z dnia 19 lipca 1990 r. - Dz. U. Nr 55, poz. 319). W nauce prawa dostrzeżono jednak trudności interpretacyjne związane z wykładnią art. 921 § 2 k.p., sprowadzające się do pytania, czy nabycie prawa do odprawy z jednego tytułu (przejścia na rentę bądź przejścia na emeryturę) wyłącza możliwość przyznania tegoż świadczenia z drugiego tytułu (T. Romer: Prawo Pracy. Komentarz. Wydawnictwo Prawnicze. Warszawa. 2000 r., s. 373).

Zdaniem części przedstawicieli doktryny pracownik nabywa prawo do jednej odprawy w tym sensie, że jeżeli uzyskał odprawę emerytalną, nie otrzyma odprawy rentowej i odwrotnie pobranie odprawy rentowej wyłącza możliwość przyznania odprawy emerytalnej. Obojętne jest przy tym, czy prawo do kolejnej odprawy powstało u tego samego czy innego pracodawcy (tak H. Pawłucka - Odprawa emerytalna lub rentowa, w: Encyklopedii prawa pracy i ubezpieczeń społecznych pod redakcją L. Florka. Warszawa 1999). Natomiast według innych komentatorów w rozdziale IIIa działu trzeciego Kodeksu pracy wyróżnia się dwa świadczenia, tj. odprawę emerytalną i odprawę rentową, a nabycie prawa do jednej odprawy nie może pozbawiać pracownika prawa do drugiej, przy braku odrębnego przepisu przewidującego rozłączność tych świadczeń. Odprawa rentowa jest świadczeniem kompensującym pracownikowi rozwiązanie stosunku pracy z powodu częściowej lub całkowitej utraty zdolności do pracy, natomiast odprawa emerytalna przyznawana jest z racji zakończenia przez pracownika kariery zawodowej. W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę na to, że w treści przepisu art. 921 § 1 k.p. posłużono się wyrazem „lub” zamiast wyrazem „albo”, co oznacza, że otrzymanie odprawy z jednego tytułu nie wyklucza przyznania świadczenia z drugiego tytułu. Nie istnieje wszak jedna kategoria odprawy emerytalno-rentowej. (P. Kucharski w glosach do wyroków Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2006 r., II PK 215/05, OSP 2007 nr 9, poz. 98 oraz z dnia 5 czerwca 2007 r., I PK 58/07, OSP 2008 nr 11, poz. 117).

Sąd Okręgowy przyznał, że w judykaturze nie kwestionuje się jednorazowości odpraw emerytalno-rentowych, jednak dopuszcza się możliwość przyznania odprawy uzupełniającej, która wyrównuje wysokość tego świadczenia w zakresie uzależnionym od dalszego zatrudnienia, co odpowiada zasadom współżycia społecznego, które uwzględniają doniosłość prawną nabywania wyższych pracowniczych świadczeń pieniężnych z racji dłuższego stażu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1990 r., I PR 285/90, LEX nr 14666; uchwała z dnia 20 lipca 1991 r., I PZP 30/91, OSNC 199...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »