Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu podatkowym

Jedną z podstawowych zasad postępowania podatkowego jest wynikająca z art. 123 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60, z późn. zm.) zasada czynnego udziału strony w postępowaniu podatkowym. Zgodnie bowiem z brzmieniem § 1 tegoż artykułu, organy podatkowe obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Z zasady tej wynikają dla organu podatkowego obowiązki, tzn. zagwarantowanie stronie przed wydaniem decyzji możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Odpowiednio do tych obowiązków organów podatkowych powyższy artykuł jest podstawą do ustalenia dwóch praw procesowych strony czyli: prawa do czynnego udziału w postępowaniu podatkowym oraz prawa do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów oraz zgłoszonych żądań. Artykuł 123 § 1 kształtuje prawa strony, czego istotnym następstwem prawnym jest to, iż strona swymi prawami rozporządza, a zatem w razie odstąpienia przez stronę od ich realizacji nie można z tego tytułu wyprowadzać negatywnych następstw dla strony.

Czynny udział stron w postępowaniu podatkowym

Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu podatkowym reguluje prawo strony do czynnego udziału w postępowaniu zwykłym w pierwszej i drugiej instancji oraz w nadzwyczajnych trybach postępowania podatkowego. Strona ma prawo uczestniczyć w całym toku postępowania a zatem od chwili wszczęcia postępowania do jego zakończenia decyzją. Czynny udział w postępowaniu przejawia się w prawie do inicjowania postępowania przez złożenie żądania wszczęcia postępowania (art. 165 § 1) oraz prawo do wypowiadania się co do treści żądania. W wyroku z dnia 18 maja 2001 r. (sygn. akt III SA 285/2000; niepubl.) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że organy podatkowe są obowiązane respektować zasadę udziału strony w postępowaniu niezależnie od tego, czy zdaniem organu przestrzeganie tej zasady jest celowe, czy też nie. Treść żądania wyznacza przedmiot postępowania, co w pełni uzależnione jest od woli strony. Czynny udział strony przejawia się w szczególności w postępowaniu wyjaśniającym, co dla ochrony praw strony ma istotne znaczenie. Zapewnia...