Pożyczka od rodziny. Skutki w PIT

Pytanie: Mój ojciec udzielił mi nieoprocentowanej pożyczki. Kwota pożyczki została przelana na mój rachunek bankowy. Zaciągnięcie pożyczki nie miało związku z działalnością gospodarczą. W dalszej kolejności zawarliśmy porozumienie, na mocy którego ojciec zwolnił mnie z obowiązku zwrotu kwoty pożyczki pod tytułem darmym, a ja przyjąłem ww. zwolnienie z długu. Czy ewentualny przychód uzyskany z tytułu otrzymania pożyczki oraz następnie zwolnienia z obowiązku zwrotu kwoty tej pożyczki jest zwolniony z opodatkowania PIT?

Zwolnienie z długu nie było świadczeniem otrzymanym na podstawie: stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umowy skutkującej uzyskaniem przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Zawarcie ww. porozumienia nie przybrało formy umowy darowizny, o której mowa w ustawie Kodeks cywilny.

Odpowiedź:

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Przepis art. 11 ust. 2 cytowanej ustawy wskazuje, że wartość pieniężną świadczeń w naturze, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 2-2c, określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Natomiast art. 11 ust. 2a ww. ustawy stanowi, że wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

  1. jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców;
  2. jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu;
  3. jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku;
  4. w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Równocześnie, przepis art. 20 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawierają definicji pojęcia „nieodpłatnego świadczenia”. Dokonując zatem wykładni gramatycznej, za „nieodpłatne świadczenie” uznać należy świadczenia „nie wymagające opłaty, takie, za które się nie płaci, bezpłatne” (Nowy Słownik Języka Polskiego, PWN 2003 r.). Zatem należy przyjąć, że nieodpłatnym świadczeniem jest takie zdarzenie, którego skutkiem (następstwem) jest nieodpłatne przysporzenie majątku jednej osobie kosztem majątku innej osoby, innego podmiotu. Nieodpłatne świadczenie w znaczeniu prawa podatkowego obejmuje nie tylko świadczenie w rozumieniu prawa cywilnego (działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony), ale w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne oraz gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne przysporzenie majątku mające konkretny wymiar finansowy.

Nieodpłatna pożyczka nie jest przychodem w PIT

Umowa pożyczki uregulowana została w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. W myśl art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Biorąc pod uwagę cytowany przepis należy stwierdzić, że na gruncie Kodeksu cywilnego umowa pożyczki jest umową nieodpłatną. Niemniej jednak umowa ta może mieć charakter odpłatny. Odpłatność można ustalić w różny sposób, np. w postaci oprocentowania wyrażonego w pieniądzu, przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do tożsamości, zezwolenia na korzystanie z rzeczy, udziału w zysku osiągniętym przez pożyczkobiorcę.

Należy podkreślić, że jeżeli strony w umowie pożyczki zastrzegły brak odpłatności w postaci odsetek, to fakt ten nie rodzi skutków podatkowych w postaci uzyskania przez pożyczkobiorcę nieodpłatnego świadczenia. W konsekwencji, na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymanie nieoprocentowanej pożyczki jest obojętne podatkowo.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że jeżeli strony umowy pożyczki ustaliły, że pożyczka zostanie udzielona nieodpłatnie, tj. umowa nie przewidywała obowiązku naliczania oraz płatności odsetek, to oznacza, że udzielona pożyczka ma charakter nieodpłatny. Skoro tak to nieoprocentowana pożyczka, którą zaciągnął Pan u członka najbliższej rodziny nie spowodowała powstania po Pana stronie z tytułu nieodpłatnego świadczenia.

Skutki zwolnienia z długu

Zgodnie z art. 508 ustawy Kodeks cywilny, zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Z brzmienia tego przepisu wynika, że zwolnienie z długu dochodzi do skutku w wyniku umowy stron.

Oznacza to, na gruncie prawa podatkowego, że zwolnienie podatnika z obowiązku zwrotu kwoty pożyczki, skutkuje dla niego powstaniem przychodu podatkowego w postaci wartości zwolnienia z długu.

Jednakże w myśl art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20.

Stosownie do art. 21 ust. 20 ww. ustawy, zwolnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 125, nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, tj. działalności wykonywanej osobiście.

Do poszczególnych grup podatkowych, zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn zalicza się:

  • do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
  • do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
  • do grupy III - innych nabywców.

Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdzić należy, że zwolnienie z obowiązku zwrotu kwoty pożyczki skutkuje po Pana stronie powstaniem przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód ten należy zaliczyć do tzw. innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy, jako przychód z nieodpłatnych świadczeń.

Jednocześnie z uwagi na to, że ww. przychód jest świadczeniem otrzymanym od Pana ojca (tj. osoby zaliczonej do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn), przychód ten korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na mocy art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Reasumując:

  • Jeżeli strony umowy pożyczki ustaliły, że pożyczka zostanie udzielona nieodpłatnie, tj. umowa nie przewidywała obowiązku naliczania oraz płatności odsetek, to pożyczka ma charakter nieodpłatny. Zatem nieoprocentowana pożyczka, którą zaciągnął Pan u członka najbliższej rodziny nie spowodowała powstania po Pana stronie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia.
  • Zwolnienie z obowiązku zwrotu kwoty pożyczki skutkuje po Pana stronie powstaniem przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który należy zaliczyć do tzw. innych źródeł. Z uwagi na to, że ww. przychód jest świadczeniem otrzymanym od Pana ojca, przychód ten korzysta ze zwolnienia z opodatkowania na mocy art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT.

Powyższe potwierdza fiskus, np. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 19 lipca 2016 r., sygn. IPPB2/4511-385/16-4/MG.

Red.

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...