Opłata za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Jakie skutki podatkowe?

Pytanie podatnika: Czy w przypadku niezwrócenia nieruchomości zasadnym było wystawianie faktury VAT w okresie od 1 września 2013 r. do 31 grudnia 2015 r. za bezumowne korzystanie z nieruchomości, czy też należało wystawić notę księgową na wartość opłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości bez naliczania podatku VAT, czy zatem w związku z zaistniałym stanem faktycznym należy wystawić faktury korekty za okres od 1 września 2013 r do 31 grudnia 2015 r. i w ich miejsce wystawić noty księgowe w wartości netto (bez podatku VAT) za bezumowne korzystanie z nieruchomości?

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA
Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) oraz § 2 i § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. z 2015 r. poz. 643) – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 9 marca 2016 r. (data wpływu 15 marca 2016 r.), uzupełnionym pismem z 17 maja 2016 r. (data wpływu 24 maja 2016 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie wystawiania faktur VAT korekt za bezumowne korzystanie z nieruchomości – jest prawidłowe.
 
UZASADNIENIE
W dniu 15 marca 2016 r. wpłynął do tut. Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie wystawiania faktur VAT korekt za bezumowne korzystanie z nieruchomości,
Wniosek uzupełniono pismem z 17 maja 2016 r. (data wpływu 24 maja 2016 r.) będącym odpowiedzią na wezwanie tut. Organu z 9 maja 2016 r.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:
Dnia 1 listopada 1998 r. zawarto umowę dzierżawy pomiędzy Zespołem Zakładów Opieki Zdrowotnej (Wnioskodawcą), a następcą prawnym, kolejnym właścicielem obiektu.

Dnia 1 maja 2013 r. umowa została wypowiedziana przez ZOZ.

Zgodnie z porozumieniem z dnia 17 maja 2013 r., w oparciu o które wydłużono okres wypowiedzenia do 4 miesięcy, datę rozwiązania umowy i wydania nieruchomości wyznaczono na dzień 31 sierpnia 2013 r. W wyznaczonym terminie nieruchomości nie wydano.

Począwszy od września 2013 r. ZOZ nalicza dwukrotną stawkę miesięcznego czynszuza bezumowne korzystanie z przedmiotu dzierżawy wystawiając faktury VAT.

Należności nie wpływały na rachunek bankowy ZOZ, więc sprawa trafiła na wokandę.
Sąd Rejonowy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Zespołu Opieki Zdrowotnej przeciwko kolejnemu właścicielowi obiektu o wydanie nieruchomości, 29 grudnia 2015 r. wydał wyrok, w którym nakazuje pozwanej wydanie przedmiotowej nieruchomości do dnia 30 kwietnia 2016 r.

W uzupełnieniu wniosku podano ponadto, że:

1. Wnioskodawca jest Samodzielnym Publicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny od 21 maja 1997 r. Świadczy usługi medyczne zwolnione na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 18 ustawy o podatku od towarów i usług oraz w ramach działalności opodatkowanej świadczy sprzedaż między innymi usług ksero, usług wjazdowo-parkingowych, najmu lokali na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz podmiotów gospodarczych. Wnioskodawca składa deklaracje miesięczne VAT-7 i odprowadza co miesiąc podatek należny.
2. Dzierżawcą części nieruchomości gruntowej działki o powierzchni 61,2 m2 była Pani Jolanta W. Umowa dzierżawy rozwiązała się w dniu 31 sierpnia 2013 r. Wydzierżawiającym część nieruchomości gruntowej był ZOZ (wcześniejsza nazwa to Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej). Dzierżawca tj. Pani Jolanta W. zakupiła kiosk od poprzedniego właściciela bez udziału ZOZ. Ponieważ umowa dzierżawy została rozwiązana w dniu 31 sierpnia 2013 r., a Pani Jolanta W. (dawny dzierżawca) nie usunęła z gruntu kiosku i nie dokonała zwrotu wcześniej wydzierżawianej nieruchomości gruntowej, ZOZ zwrócił się do Sądu Rejonowego o wydanie wyroku nakazującego wydanie nieruchomości gruntowej w stanie pierwotnym, czyli bez kiosku, który stanowi własność Pani Jolanty W. W tymże kiosku znajdowały się między innymi lady chłodnicze, lady i półki sklepowe. Wobec faktu korzystania przez Panią Jolantę W. z nieruchomości gruntowej bez tytułu prawnego, ZOZ naliczał od 1 września 2013 r. opłatę za bezumowne korzystanie z nieruchomości w kwocie dwukrotnej stawki miesięcznego czynszu.
3. Umowę dzierżawy nieruchomości gruntowej zawartą w dniu 1 listopada 1998 r. zawarto na czas nieokreślony.
4. Zgodnie z zapisem umowy zakreślono miesięczny okres wypowiedzenia.Na podstawie porozumienia stron zawartego w dniu 17 maja 2013 r. okres wypowiedzenia wydłużono do 4 miesięcy.
5. Po rozwiązaniu umowy datowanym na 31 sierpnia 2013 r. dzierżawca nieruchomości gruntowej odmówił usunięcia kiosku stanowiącego jego własność i do dnia złożenia uzupełnienia wniosku bez zgody wydzierżawiającego użytkuje nieruchomość gruntową w taki sposób, że w posadowionym na jej powierzchni obiekcie przechowuje urządzenia niezbędne do prowadzenia handlu artykułami spożywczymi takie jak: chłodnie, wagi itp.
6. Wydzierżawiający dwukrotnie zwrócił się do dzierżawcy przed datą rozwiązania umowy co opisuje się w dalszej części pisma – pkt 9. W związku z brakiem działań ze strony dzierżawcy, wydzierżawiający w dniu 9 października 2013 r. wystosował ostateczne wezwanie do zdemontowania kiosku zawierające informację o tym, iż do czasu wydania przedmiotu dzierżawy będzie naliczana opłata za bezumowne korzystanie z nieruchomości w wysokości dwukrotnej stawki czynszowej.
7. Pozew o wydanie nieruchomości datowany na dzień 24 października 2013 r. wpłynął do Sądu Rejonowego w dniu 5 listopada 2013 r.
8. Na pytanie Organu: „Jaki okres czasu upłynął od momentu zakończenia (rozwiązania) umowy dzierżawy do podjęcia przez wydzierżawiającego działań zmierzających do uregulowania stanu nieruchomości”, Wnioskodawca odpowiedział, że okres około dwóch miesięcy (66 dni licząc od dnia rozwiązania umowy do dnia wpływu pozwu do Sądu).
9. Wydzierżawiający kontaktował się z dzierżawcą jeszcze przed datą rozwiązania umowy. W piśmie z dnia 23 sierpnia 2013 r. wydzierżawiający przypominał o terminie rozwiązania umowy oraz zaprzestaniu dostarczania mediów oraz odbioru odpadów komunalnych od dnia 1 września 2013 r. Wskazał, iż do dnia 31 sierpnia 2013 r. należy zaprzestać prowadzenia działalności i zwrócić nieruchomość prawnemu posiadaczowi. Kolejne pismo w tej sprawie skierowano do dzierżawcy w dniu 28 sierpnia 2013 r.
10. Na pytanie Organu: „Czy wydzierżawiający przedstawił korzystającemu jakiekolwiek propozycje dotyczące uregulowania stanu prawnego do korzystania z nieruchomości – jeśli tak to jakie konkretnie i kiedy”, Wnioskodawca odpowiedział, że nie, ponieważ sam kiosk położony jest poza ogrodzeniem szpitala, ZOZ nie przewidywał, aby w tym miejscu była prowadzona jakakolwiek działalność. Przypomniano właścicielce o obowiązku zabrania kiosku, który stanowi jej własność.
11. Zamiarem wydzierżawiającego było odzyskanie nieruchomości.
12. Przyczyną wypowiedzenia umowy była konieczność dostosowania stanu istniejącego do obowiązującego stanu prawnego tj. do Uchwały Rady Powiatu.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:
Czy w przypadku niezwrócenia nieruchomości zasadnym było wystawianie faktury VAT w okresie od 1 września 2013 r. do 31 grudnia 2015 r. za bezumowne korzystanie z nieruchomości, czy też należało wystawić notę księgową na wartość opłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości bez naliczania podatku VAT, czy zatem w związku z zaistniałym stanem faktycznym należy wystawić faktury korekty za okres od 1 września 2013 r do 31 grudnia 2015 r. i w ich miejsce wystawić noty księgowe w wartości netto (bez podatku VAT) za bezumowne korzystanie z nieruchomości?

Zdaniem Wnioskodawcy, jeżeli wydzierżawiający podejmuje stosowne kroki w celu odzyskania nieruchomości, np. wytacza powództwo, zasadnym jest stwierdzenie, że pomiędzy stronami nie istnieje umowa, w ramach której spełniane są świadczenia wzajemne. W takim przypadku istnieje bezumowne korzystanie z nieruchomości i nie powinno ono podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Uzyskane w ten sposób środki pieniężne nie powinny stanowić wynagrodzenia, lecz opłatę za pozbawienie właściciela prawa do dysponowania rzeczą.

Wnioskodawca uważa, że w jego przypadku mamy do czynienia z czynnością niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W związku z tym należy dokonać korekty za okres od 1 września 2013 r. do 31 grudnia 2015 r. i obciążyć notą księgową.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 5 ust. 2 cyt. ustawy wskazane czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

W myśl art. 7 ust. 1 cyt. ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Przepis art. 2 pkt 6 tej ustawy stanowi, że przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, na mocy art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.
Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Taki szeroki charakter świadczenia usługi potwierdzają także zapisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 121), zwanej dalej k.c.

W świetle art. 353 § 2 k.c., świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu. Tak więc na świadczenie może składać się zachowanie polegające na działaniu (dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu) albo na zaniechaniu (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji). Na świadczenie mogą się również składać jednocześnie zac...