Od 1 kwietnia koniec samochodów z kratką

20 lutego br. Senat przyjął bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, wniesioną przez rząd. Jej celem jest kompleksowe uregulowanie zasad odliczania i rozliczania podatku VAT w odniesieniu do wszystkich wydatków dotyczących samochodów osobowych oraz innych pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony, wykorzystywanych m.in. do celów mieszanych, tj. działalności gospodarczej i prywatnej.

Od 1 kwietnia 2014 r. od auta wykorzystywanego w celach służbowych i prywatnych będzie można odliczyć 50% VAT. Cały naliczony podatek będzie można odliczyć od aut używanych wyłącznie do działalności gospodarczej. Będzie to jednak wymagało zgłoszenia w urzędzie skarbowym informacji o tych pojazdach i prowadzenia szczegółowej ewidencji ich przebiegu. Niezłożenie informacji we wskazanym terminie ma skutkować odpowiedzialnością karnoskarbową podatnika, jeśli jednocześnie doszło do nieprawidłowego odliczenia podatku.

A oto szczegóły zmian w ustawie o VAT, które mają wejść 1 kwietnia 2014 r.:

Nowa definicja - pojazdy samochodowe

W ustawie o VAT zostanie wprowadzona definicja pojazdów samochodowych. Wprowadzenie tej definicji ma rozwiać m.in. dotychczasowe wątpliwości interpretacyjne. Zgodnie z nią pojazdami samochodowymi będą pojazdy samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym. Odesłanie do przepisów o ruchu drogowym powoduje, że ograniczeniem w odliczaniu podatku VAT zostaną objęte wydatki związane z pojazdami silnikowymi, których konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h. W konsekwencji ograniczenie będzie dotyczyć wydatków związanych z quadami, motocyklami, samochodami osobowymi i pozostałymi pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony. Ograniczenie to nie będzie natomiast dotyczyć wydatków związanych z motorowerami i ciągnikami rolniczymi oraz innymi pojazdami niemieszczącymi się w definicji pojazdów samochodowych na gruncie przepisów o ruchu drogowym.

Wykorzystywanie samochodu do celów innych niż działalność

Zmiany w art. 8 ustawy o VAT (dodanie ust. 5) wyłączają konieczność rozliczania podatku VAT w przypadku wykorzystywania przez podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza (np. na cele prywatne podatnika lub jego pracowników) pojazdów samochodowych objętych wprowadzanym (50%) ograniczeniem. W wyżej opisanej sytuacji podatnik nie będzie miał obowiązku rozliczania podatku VAT, jeżeli ww. pojazd będzie wykorzystywany przez niego na cele inne niż działalność gospodarcza (pkt 1).

Konieczność opodatkowania użytku prywatnego zostanie wyłączona również w przypadku prywatnego użycia pojazdu, w stosunku do którego podatnik nie mógł dokonać odliczenia podatku naliczonego (transakcja nabycia nie była objęta podatkiem VAT lub korzystała ze zwolnienia od tego podatku), jednakże przysługiwało mu ograniczone (50%) odliczenie podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia części składowych do tego pojazdu (pkt 2). Celem takiej konstrukcji przepisu jest uniknięcie podwójnego opodatkowania, ponieważ w ograniczonym odliczeniu został już niejako „skalkulowany” użytek prywatny tych pojazdów lub ich części składowych.

Wyłączenie z opodatkowania w opisanych sytuacjach dotyczy również użytku na cele inne niż działalność gospodarcza pojazdów „nabytych” („włączonych” do przedsiębiorstwa) na podstawie umów najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze (które to umowy nie są traktowane w kategoriach dostawy towarów), w stosunku do których przysługiwało ograniczone odliczenie VAT. Kwestia ta została doprecyzowana w dodawanym ust. 6 art. 8.

Projektowany art. 8 ust. 5 nie uwzględnia użytku prywatnego pojazdu w następujących sytuacjach:

• podatnik posiadał pełne prawo do odliczenia VAT zarówno przy nabyciu pojazdu, jak i zakupionych do niego części składowych,
• podatnik posiadał pełne prawo do odliczenia VAT przy nabyciu pojazdu, natomiast przy nabyciu części składowych do tego pojazdu prawo to zostało ograniczone do 50%,
• podatnik nie posiadał prawa do odliczenia VAT przy nabyciu pojazdu, natomiast przy nabyciu części składowych do niego posiadał prawo do odliczenia pełnego ponieważ w sytuacjach tych powinien on zostać objęty opodatkowaniem VAT na zasadach ogólnych (przy czym różnie będzie kalkulowana podstawa opodatkowania w tych przypadkach, jednakże kwestia ta pozostaje poza procedowanym projektem).

Podkreślenia wymaga, że projektowany art. 8 ust. 5 wyłącza stosowanie art. 8 ust. 2 ustawy o VAT tylko w zakresie pkt 1, w którym mieszczą się przypadki m.in. użycia pojazdów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika, w odniesieniu do których podatnikowi przysługiwało ograniczone prawo do odliczenia, do celów innych niż działalność gospodarcza, w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników.

Odliczenie VAT od wydatków związanych z samochodami

Od 1 kwietnia 2014 r., zgodnie z ogólną zasadą zawartą w ust. 1 art. 86a, od wszystkich wydatków związanych z pojazdami samochodowymi (w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym, o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony, co wynika z definicji słownikowej zawartej w projektowanym art. 2 pkt 34), przysługuje podatnikowi prawo do odliczenia 50% kwoty podatku naliczonego.

Do wydatków związanych z pojazdami samochodowymi będzie zaliczać się wydatki dotyczące:

1. nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów oraz nabycia lub importu ich części składowych;
2. używania tych pojazdów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, związane z tą umową, inne niż wymienione w pkt 3;
3. nabycia lub importu paliw silnikowych, oleju napędowego i gazu, wykorzystywanych do napędu tych pojazdów, usług naprawy lub konserwacji tych pojazdów oraz innych towarów i usług związanych z eksploatacją lub używaniem tych pojazdów.

Aby dany wydatek mógł być uznany za związany z pojazdem samochodowym, musi dotyczyć pojazdu wykorzystywanego w działalności gospodarczej podatnika.

Uwaga! W związku z propozycją uregulowania kwestii odliczania podatku od nabywanych paliw w ramach art. 86a uchyla się art. 88a ustawy o VAT, który dotychczas regulował ten obszar. Konsekwencją tej zmiany jest korekta odesłań w art. 32 ust. 1 ustawy o VAT.

Odliczenie w pełnej wysokości będzie przysługiwało w odniesieniu do wydatków:

• związanych z pojazdami wykorzystywanymi przez podatnika wyłącznie do działalności gospodarczej,
• związanych z pojazdami konstrukcyjnie przeznaczonymi do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą, jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie;
• dotyczących nabycia towarów montowanych w pojazdach samochodowych i związanych z nimi usług montażu, naprawy i konserwacji, jeżeli przeznaczenie tych towarów wskazuje obiektywnie na możliwość ich wykorzystywania wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika.

Pojazdy wykorzystywane wyłącznie do działalności podatnika

Pojazdy samochodowe są uznawane za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika, jeżeli:

1. sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub
2. konstrukcja tych pojazdów wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest nieistotne.

W pierwszym przypadku mieszczą się pojazdy, których konstrukcja wskazuje na ich przeznaczenie co do zasady do użytku prywatnego, jednakże pojazdy te mogą być także wykorzystywane w działalności gospodarczej (np. samochód osobowy, motocykl). Z tych względów - dla celów pełnego odliczania - fakt wykorzystywania wyłącznie do działalności gospodarczej musi być rozpatrywany w kategoriach obiektywnych. Nie można np. obiektywnie stwierdzić (poza pewnymi zupełnie wyjątkowymi sytuacjami), że pojazd wykorzystywany przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą w swoim miejscu zamieszkania służy wyłącznie działalności gospodarczej. Przykładem „obiektywnych” okoliczności świadczących o wykorzystywaniu pojazdu wyłącznie na cele działalności gospodarczej mogą być natomiast sytuacje, gdy pojazdy są nabywane, importowane lub wytwarzane przez podatnika wyłącznie w celu ich dalszej odprzedaży lub sprzedaży (bez możliwości użycia tych pojazdów na cele prywatne, czyli nie mogą to być np. samochody demonstracyjne używane przez pracownika dealera do dojazdów do pracy).

Przykładowo jako niepodlegające ograniczeniu prawa do odliczenia wskazać można pojazdy przeznaczone wyłącznie do wynajmu (przy których został wykluczony użytek prywatny), czy też używane przez służby lotniska do przemieszczania się po płycie lotniska, bez możliwości opuszczania przez te pojazdy terenu lotniska.

Uwzględniając „obiektywne” kryterium, ograniczone prawo do odliczenia podatku będzie stosowane natomiast w stosunku do pojazdów przejściowo wykorzystywanych przez podatników jako tzw. pojazdy demonstracyjne/testowe (jeżeli nie zostanie w ich przypadku wykluczony użytek prywatny).

Brak użytku prywatnego pojazdów wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej musi być dodatkowo potwierdzony prawidłowo prowadzoną ewidencją przebiegu pojazdu (patrz poniżej „Ewidencja przebiegu pojazdu”).

W konsekwencji, w celu dokonania pełnego odliczenia podatku muszą zostać spełnione dwa warunki:

• sposób wykorzystania pojazdów samochodowych przez podatnika musi wskazywać na wyłączne przeznaczenie ich do działalności gospodarczej (wykluczony użytek prywatny) oraz
• fakt ten musi zostać dodatkowo potwierdzony prawidłowo prowadzoną ewidencją przebiegu pojazdu.

W przypadku wadliwości prowadzonej ewidencji, polegającej m.in. na stwierdzeniu braku wyłączności użytku pojazdu na cele działalności gospodarczej (np. niepełne zapisy, luki w prowadzonych pozycjach, itp.), podatnikowi przysługiwać będzie prawo do ograniczonego odliczenia.

Druga grupa pojazdów ustawowo uznanych za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika - przy wykorzystywaniu których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji przebiegu - to pojazdy o konstrukcji wskazującej na ich przeznaczenie do celów gospodarczych: wykluczającej ich użycie do celów prywatnych lub powodującej, że ewentualny użytek do celów prywatnych będzie nieistotny. W ocenie projektodawcy do takich pojazdów samochodowych należą:

1. pojazdy samochodowe, inne niż samochody osobowe, mające jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą:
   1. klasyfikowane na podstawie przepisów o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van lub
   2. z otwartą częścią przeznaczoną do przewozu ładunków;
2. pojazdy samochodowe, inne niż samochody osobowe, które po-siadają kabinę kierowcy z jednym rzędem siedzeń i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu;
3. pojazdy specjalne, które spełniają również warunki zawarte w odrębnych przepisach, określone dla następujących przeznaczeń:
   1. agregat elektryczny/spawalniczy,
   2. do prac wiertniczych,
   3. koparka, koparko-spycharka,
   4. ładowarka,
   5. podnośnik do prac konserwacyjno-montażowych,
   6. żuraw samochodowy

   - jeżeli z dokumentów wydanych zgodnie z przepisami o ruchu drogowym wynika, że dany pojazd jest pojazdem specjalnym.

Spełnienie wymagań dla pojazdów samochodowych określonych:

1. pkt 1 i 2 stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu zawierającego odpowiednią adnotację o spełnieniu tych wymagań;
2. pkt 3 stwierdza się na podstawie dokumentów wydanych zgodnie z przepisami o ruchu drogowym.

W przypadku gdy w pojeździe samochodowym, dla którego wydano zaświadczenie zostały wprowadzone zmiany, w wyniku których pojazd nie spełnia odpowiednich wymagań, uznaje się, że pojazd nie jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej:

1. od dnia wprowadzenia zmian,
2. jeżeli nie można określić dnia wprowadzenia zmian:
   1. od okresu rozliczeniowego, w którym podatnik po raz pierwszy odliczył podatek naliczony od wydatków związanych z tym pojazdem samochodowym,
   2. od okresu rozliczeniowego następującego po okresie rozliczeniowym, dla którego podatnik wykaże, że pojazd samochodowy spełniał wymagane ustawą wymagania

   - chyba że sposób wykorzystywania tego pojazdu przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach jego używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tego pojazdu ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza jego użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

Ważne! Zgodnie z projektowanym art. 86a minister finansów może określić, w drodze rozporządzenia, inne pojazdy samochodowe uznawane za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika, wymagania dla tych pojazdów samochodowych oraz dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań, uwzględniając specyfikę ich konstrukcji oraz ich zastosowanie, a w przypadku pojazdów mających więcej niż jeden rząd siedzeń - również wymóg, aby dopuszczalna masa całkowita była większa niż 3 tony.

Ewidencja przebiegu pojazdu

Ewidencja przebiegu pojazdu powinna być prowadzona od dnia rozpoczęcia wykorzystywania pojazdu samochodowego wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika do dnia zakończenia wykorzystywania tego pojazdu wyłącznie do tej działalności.

Ewidencja ta powinna zawierać:

1. numer rejestracyjny pojazdu samochodowego;
2. dzień rozpoczęcia i zakończenia prowadzenia ewidencji;
3. stan licznika przebiegu pojazdu samochodowego na dzień rozpoczęcia prowadzenia ewidencji, na koniec każdego okresu rozliczeniowego oraz na dzień zakończenia prowadzenia ewidencji;
4. wpis osoby kierującej pojazdem samochodowym dotyczący każdego wykorzystania tego pojazdu, obejmujący:
   1. kolejny numer wpisu,
   2. datę i cel wyjazdu,
   3. opis trasy (skąd - dokąd),
   4. liczbę przejechanych kilometrów,
   5. imię i nazwisko osoby kierującej pojazdem

   - potwierdzony przez podatnika na koniec każdego okresu rozliczeniowego w zakresie autentyczności wpisu osoby kierującej pojazdem, jeżeli nie jest ona podatnikiem;
   
   Ważne! W przypadku gdy pojazd samochodowy jest udostępniany osobie niebędącej pracownikiem podatnika, ww. wpis:

   1. jest dokonywany przez osobę, która udostępnia pojazd;
   2. obejmuje:
      1. kolejny numer wpisu,
      2. datę i cel udostępnienia pojazdu,
      3. stan licznika na dzień udostępnienia pojazdu,
      4. liczbę przejechanych kilometrów,
      5. stan licznika na dzień zwrotu pojazdu,
      6. imię i nazwisko osoby, której udostępniony został pojazd.

   Należy tu zwrócić uwagę, że w tego rodzaju przypadku nie trzeba wpisywać opisu trasy (podatnik może nie mieć wiedzy na ten temat)

5. liczbę przejechanych kilometrów na koniec każdego okresu rozliczeniowego oraz na dzień zakończenia prowadzenia ewidencji.

Ważne! W projektowanym art. 86a zaproponowano możliwość określenia, w drodze rozporządzenia, innych niż wyżej wskazane przypadki, w których nie będzie obowiązku prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu. Przy określaniu tych przypadków uwzględniana będzie specyfika prowadzonej działalności przy zachowaniu konieczności przeciwdziałania nadużyciom wynikającym z wykorzystywania pojazdów do celów innych niż związane z prowadzoną działalnością.

Kiedy nie stosuje się ewidencji

Warunku prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu nie stosuje się w przypadku pojazdów samochodowych:

1. przeznaczonych wyłącznie do:
   1. odprzedaży,
   2. sprzedaży, w przypadku pojazdów wytworzonych przez podatnika,
   3. oddania w odpłatne używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze

   - jeżeli odprzedaż, sprzedaż lub oddanie w odpłatne używanie tych pojazdów stanowi przedmiot działalności podatnika;

   W tych bowiem przypadkach wykorzystanie dla celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest praktycznie niemożliwe (odprzedaż, sprzedaż) albo co do zasady nieistotne (najem, dzierżawa, leasing). Podkreślenia przy tym wymaga, że użycie wyrazu „wyłącznie” wyraźnie wskazuje, że zwolnienie z obowiązku prowadzenia ewidencji nie obejmuje sytuacji, gdy pojazdy są wykorzystywane - choćby przejściowo - do innych celów (np. jazdy próbnej, użytku służbowego podatnika, itp.). Zatem w odniesieniu do pojazdu, który np. jest przeznaczony do odprzedaży ale przed jej dokonaniem jest wykorzystywany przez podatnika jako pojazd demonstracyjny nie może być zastosowane zwolnienie z obowiązku prowadzenia ewidencji.

2. w odniesieniu do których:
   1. podatnik dla celów uproszczenia zdecyduje się korzystać z ograniczonego prawa do odliczenia podatku VAT lub
   2. podatnikowi nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od wydatków z nimi związanych, z uwagi na wykorzystywanie tych pojazdów wyłącznie do działalności zwolnionej od VAT.

Odpowiedzialność karnoskarbowa podatnika

Podatnik, który:

• wbrew obowiązkowi nie złoży organowi podatkowemu informacji o pojazdach samochodowych wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej (VAT-26), albo
• złoży ww. informację po terminie lub
• poda w ww. informacji dane niezgodne ze stanem rzeczywistym, dokonując odliczenia podatku niezgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług,

będzie podlegał karze grzywny do 720 stawek dziennych.

W wypadku mniejszej wagi będzie to kara grzywny za wykroczenie skarbowe.

Należy dodać, że nie będzie karany podatnik, który złożył organowi podatkowemu informację VAT-26 po terminie, jeżeli złożenie tej informacji nastąpiło przed dniem:

1. rozpoczęcia czynności sprawdzających w zakresie podatku od towarów i usług;
2. doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego w ramach kontroli skarbowej w zakresie VAT, a w przypadku gdy nie stosuje się zawiadomienia - przed dniem wszczęcia takiej kontroli lub postępowania, jeżeli nie miał miejsca przypadek wskazany w pkt 1;
3. wszczęcia postępowania podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług, jeżeli nie miał miejsca przypadek wskazany w pkt 1 lub 2.

Ewa Iwan

Zobacz także:

Zmiany od 1 kwietnia w VAT: Przepisy przejściowe

Zmiany od 1 kwietnia: Korekta VAT w przy sprzedaży lub zmianie przeznaczenia samochodu

Nowy formularz VAT-26

Zmiany w rozporządzeniu ws. zwolnień od podatku VAT