Obowiązek korekty odliczenia VAT w razie wystąpienia niedoboru towaru

Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, na podatnikach spoczywa obowiązek przeprowadzenia inwentaryzacji składników majątku na ostatni dzień każdego roku obrotowego. W jej wyniku może być stwierdzony jeden z dwóch rodzajów niedoboru: zawiniony bądź niezawiniony. Pojęcia te nie zostały zdefiniowane, lecz interpretację tych terminów znaleźć można w orzecznictwie administracyjnym.

Niedobory zawinione powstają wskutek niedopełnienia obowiązków przez podatnika, co skutkuje utratą mienia. Na przykład gdy podatnik dopuścił do pracy w magazynie pracownika bez uprawnień do obsługi wózka widłowego. Ten spowodował kolizję, w której wyniku uległa zniszczeniu część składowanych towarów.

Natomiast niedobory niezawinione to takie które powstały z przyczyn od podatnika niezależnych, na które nie mógł mieć wpływu. Przykładem mogą być klęski żywiołowe, kradzieże ale też zdarzenia mniej dramatyczne jak uszkodzenia podczas transportu, złe warunki przechowywania spowodowane awarią energetyczną.

Skutkiem wystąpienia niedoborów – bez względu na ich rodzaj – jest brak możliwości wykorzystania nabytego towaru do czynności, dla których został nabyty czyli obrotu handlowego. Podatnik VAT nie wykorzystuje więc takiego towaru do wykonywania czynności opodatkowanych, co jest warunkiem dokonania odliczenia podatku naliczonego w ich cenie. Zgodnie bowiem z art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług prawo do odliczenia kwoty podatku należnego przysługuje w zakresie w jakim towary i usługi wykorzystywane są do czynności opodatkowanych. Aby skorzystać z prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego spełnione muszą zostać łącznie dwa warunki:

  • dokonuje go czynny podatnik VAT,
  • towary i usługi, z których nabyciem wiąże się podatek w nich naliczony są wykorzystywane do czynności opodatkowanych.

W przypadku niedoborów drugi z ww. warunków nie może zostać spełniony. W związku z tym pojawia się pytanie o konieczność korekty podatku naliczonego odliczonego, związanego z nabyciem towarów, których niedobór ujawniła inwentaryzacja. Trzeba zwrócić uwagę, że fakt wstąpienia niedoboru nie został wymieniony w art. 91 ust. 1-7 ustawy o VAT jako podstawa dokonania korekty podatku odliczonego, co mogłoby sugerować brak takiego obowiązku przy obydwu rodzajach niedoborów.

Niedobory z winy podatnika pozbawią prawa do odliczenia VAT

Jednakże orzecznictwo administracyjne oraz organy skarbowe różnicują sytuację podatnika w kwestii konieczności dokonania korekty przy różnych rodzajach niedoborów. Przykładem jest wyrok NSA z 6 października 2015 r., sygn. akt I FSK 889/14. Sąd uznał w nim, że prawo do odliczenia podatku naliczonego może w przypadku wystąpienia niedoboru przysługiwać jedynie wówczas gdy powstały one niezależnie od woli podatnika a okoliczności i przyczyny ich zaistnienia zostały wyczerpująco udokumentowane.

W sprawie będącej przedmiotem ww. rozstrzygnięcia sąd wskazał, że podatnik nie przestawił żadnych dowodów pozwalających na zweryfikowanie zdarzeń będących przyczyną powstania niedoboru, nie wyjaśnił okoliczności i powodów zaistniałych różnic inwentaryzacyjnych. NSA stwierdził, że podatnik nie zapewnił należytych warunków kontroli zamówień i dostaw celem zminimalizowania strat w towarze. Ujawnił się ponadto brak umów o odpowiedzialności materialnej pracowników. Uchybienia te złożyły się w ocenie sądu na uznanie niedoboru za zawiniony. Za podstawę prawną swego stanowiska NSA przyjął art. 91 ust. 7 i 7d w zw. z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT.

Z kolei Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 13 lipca 2017 r., sygn. 0112-KDIL1-3.4012.169.2017.1.JNa, opierając się na wyroku Trybunału Sprawiedliwości C-37/95 z 15 stycznia 1998 r., zgodnie z którym prawo do odliczenia VAT zostaje zachowane jeżeli nabyte towary nie zostaną wykorzystane do działalności opodatkowanej z przyczyn pozostających poza kontrolą podatnika, uznał iż nie można vatowcowi odmówić prawa do odliczenia gdy niedobór został prawidłowo udokumentowany a jego sprawcą okazał się skazany prawomocnym wyrokiem pracownik.

Powyższe rozstrzygnięcia wskazują na ogromne znaczenie dla zastosowania prawa do odliczenia VAT od towarów, które stały się niedoborem zachowania przez podatnika należytej staranności. Nie istnieje jeden model takiego zachowania. Jest ono uzależnione od konkretnej sytuacji, w której dochodzi do powstania niedoboru. Z pewnością konieczny jest ścisły nadzór nad pracownikami, którzy mają styczność z towarami handlowymi podatnika. Samo zobowiązanie pracownika do ponoszenia odpowiedzialności materialnej w razie wystąpienia niedoboru to zbyt mało. Odpowiedzialność cywilna sprawcy wystąpienia niedoboru względem poszkodowanego to jedno, natomiast brak prawa do odliczenia VAT wynikający z braku nadzoru to zupełnie odrębna kwestia. Na zagadnienie dopełnienia przez podatnika należytej staranności zwrócił uwagę Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 12 czerwca 2012 r., sygn. ILPP4/443-114/12-2/ISN, czy Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 22 maja 2012 r., sygn. ITPP1/443-259/12/KM.

Niedobory niezawinione bez korekty VAT, ale...

Niedobór niezawiniony nie spowoduje konieczności korekty podatku. Jednak aby nie zrodził się taki obowiązek niedobory muszą być starannie i wiarygodnie udokumentowane. Dotyczy to stwierdzenia faktu niedoboru (zwykle podczas spisu z natury) jak również okoliczności jego powstania, wkluczających przyczynienie się podatnika do jego wystąpienia bądź zwiększenia rozmiarów. Dokumentami potwierdzającymi stanowisko podatnika w zakresie zaistnienia niedoboru są sporządzony przez niego protokół inwentaryzacji ujawniający wystąpienie niedoboru. Natomiast dokumenty wyjaśniające okoliczności powstania niedoboru mogą być bardzo różne w zależności od przyczyn jego powstania. Są to protokół oględzin w przypadku kradzieży, zgłoszenie powstałej szkody ubezpieczycielowi, pisemne wyjaśnienia osób odpowiedzialnych za towar podatnika itp.

Ustawa o VAT nie daje podstawy do nałożenia obowiązku skorygowania odliczenia VAT w związku ze stwierdzeniem niedoboru wynikającego z przyczyn od podatnika niezależnych. Natomiast art. 185 ust.1 Dyrektywy 2006/112/WE RADY z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347/1) stanowi, iż korekta jest dokonywana w szczególności, gdy po złożeniu deklaracji VAT nastąpi zmiana warunków uwzględnianych przy określeniu kwoty odliczenia. Z kolei w art. 185 ust. 2 Dyrektywy unijny ustawodawca postanowił, iż korekta nie jest dokonywana m.in. w przypadku należycie udokumentowanego lub potwierdzonego zniszczenia, zagubienia lub kradzieży własności. Dalej dodaje, że państwa członkowskie mogą jednak wymagać korekty w przypadku m.in. kradzieży. Polski ustawodawca nie skorzystał z prawa żądania korekty w takiej sytuacji. Wynika z tego, że towary utracone w sposób niezawiniony, które nabyte zostały z zamiarem wykorzystania ich do działalności opodatkowanej, gdy przy ich nabyciu podatek naliczony został odliczony nie podlegają korekcie. Warunkiem skorzystania z tego dobrodziejstwa jest prawidłowe, niebudzące wątpliwości udokumentowanie niedoborów.

Adam Okonkwo

 

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...