Gmina pobierając częściowe dopłaty do dożywiania nie jest z tego tytułu podatnikiem VAT

Z uzasadnienia: Świadczenie usług tylko wtedy dokonywane jest "odpłatnie" w rozumieniu art. 2 pkt 1 dyrektywy VAT, jeżeli pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywisty ekwiwalent usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy.

TEZA

Gmina, realizująca w ramach zadań własnych, o charakterze obowiązkowym, czynności udzielania pomocy społecznej w formie dożywiania, działa jako organ władzy publicznej w rozumieniu art. 15 ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.) nie będąc zatem w tym zakresie podatnikiem, także wtedy, gdy z czynnościami tymi wiązałby się jakiś rodzaj odpłatności.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Janusz Zubrzycki (sprawozdawca), Sędzia NSA Artur Mudrecki, Sędzia WSA del. Bożena Dziełak, Protokolant Katarzyna Łysiak, po rozpoznaniu w dniu 3 lipca 2019 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Szefa Krajowej Administracji Skarbowej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 7 kwietnia 2017 r., sygn. akt I SA/Lu 973/16 w sprawie ze skargi Gminy L. na interpretację indywidualną Ministra Finansów z dnia 26 lipca 2016 r. nr 1061-IPTPP1.4512.273.2016.1.MW w przedmiocie podatku od towarów i usług 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od Szefa Krajowej Administracji Skarbowej na rzecz Gminy L. kwotę 360 (słownie: trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

1. Wyrok Sądu pierwszej instancji.

1.1. Wyrokiem z 7 kwietnia 2017 r. w sprawie I SA/Lu 973/16 ze skargi Gminy L. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie uchylił interpretację indywidualną Ministra Finansów z 26 lipca 2016 r. w przedmiocie podatku od towarów i usług (opisany wyrok i powołane w uzasadnieniu orzeczenia sądów administracyjnych dostępne w internetowej bazie CBOSA).

Sąd pierwszej instancji - wbrew stanowisku organu podatkowego - w wyroku tym stwierdził, że opłaty wnoszone przez osoby korzystające ze świadczonej przez Gminę pomocy społecznej w zakresie dożywiania - na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710 ze zm., dalej: u.p.t.u.) - nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż opłaty te pobierane są w związku z realizowaniem przez Gminę nałożonych na nią przepisami prawa zadań władzy publicznej w zakresie pomocy społecznej. WSA w Lublinie przyjął, że opłaty te ponoszone na podstawie decyzji administracyjnych prezydenta miasta - w przypadku Gminy L., będącej miastem na prawach powiatu - pełniącego również funkcję starosty, mają charakter daniny publicznej.

2. Skarga kasacyjna.

2.1. Szef Krajowej Administracji Skarbowej zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie:

- prawa materialnego, tj. 15 ust. 6 w związku z art. 15 ust. 1 i ust. 2 u.p.t.u., poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwą ocenę zastosowania polegającą na przyjęciu, że Gmina L., w zakresie czynności opisanych we wniosku o interpretację (pobieranie opłat wnoszonych przez osoby korzystające z pomocy w zakresie dożywiania) nie jest podatnikiem podatku od towarów i usług - jako organ władzy publicznej, a w konsekwencji ww. czynności, w odniesieniu do Gminy, są wyłączone z opodatkowania;

- prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 1, art. 15 ust. 1 i 2 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 7 ust. 1 oraz art. 15 ust. 6 u.p.t.u., poprzez bezpodstawne przyjęcie, że opłaty, pobierane od osób korzystających z pomocy w zakresie dożywiania, stanowią daninę publiczną, a w konsekwencji nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku z powyższym Szef Krajowej Administracji Skarbowej wniósł o uchylenie na podstawie art. 188 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2016 r., poz. 718 ze zm., dalej: P.p.s.a.) kwestionowanego wyroku w całości i rozpoznanie skargi poprzez jej oddalenie, ewentualnie - uchylenie tego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Ponadto wniesiono o zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

2.2. Gmina w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o oddalenie tej skargi oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.

3. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.

3.1. Spór w niniejszej sprawie odnosi się do sformułowanego we wniosku o interpretację pytania Gminy: czy opłaty wnoszone przez osoby korzystające ze świadczonej przez Gminę pomocy w zakresie dożywiania, na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2014 r. (Dz.U. z 2016 r. nr 930, ze zm.; dalej: u.p.s.) w związku z uchwałą nr 221 Rady Ministrów z 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania "Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014-2020" (M.P. z 2015 r. poz.821), pobierane w oparciu o decyzje administracyjne w rozumieniu k.p.a., nie będą podlegać opodatkowaniu VAT na podstawie art. 15 ust. 6 u.p.t.u.?

3.2. Sąd pierwszej instancji podniósł, że w sytuacji gdy:

1) pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, która organizowana jest przez organy administracji rządowej i samorządowej,

2) obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa, między innymi na jednostkach samorządu terytorialnego w zakresie ustalonym ustawą (art. 7 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – Dz.U. z 2016 r., poz. 446, ze zm.; dalej: u.s.g.),

3) do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy w szczególności udzielenie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym (art. 17 ust. 1 pkt 3 u.p.s.),

4) gmina realizuje swoje zadania z wykorzystaniem władztwa administracyjnego, tj. poprzez wydanie decyzji administracyjnej (art. 106 ust.1 u.p.s.), w której może być ustalona odpłatność za przyznaną pomoc (kwota zwrotu wydatków poniesionych na świadczenia z pomocy społecznej), zgodnie z art. 96 i nast. u.p.s., do której stosuje się zasady i środki przymusu właściwe dla należności publicznoprawnych (art. 104 ust.1 i 3 u.p.s.)

- wykonując zadania, o których mowa wyżej, Gmina działa w sposób władczy i wyłącznie w sferze publicznoprawnej; pomiędzy Gminą, jako organem władzy publicznej, a świadczeniobiorcą pomocy społecznej, istnieje wyłącznie stosunek publicznoprawny i nie występują żadne elementy o charakterze cywilnoprawnym.

Sąd stwierdził, że sporne opłaty za dożywianie są daniną publiczną, której pobieranie jest formą sprawowania władztwa publicznego (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10.12.2002 r., sygn. akt P 6/02), a tym samym nie podlegają VAT.

3.3. Powyższe stanowisko Sądu pierwszej instancji zasługuje w pełni na akceptację.

Oznacza to, że sformułowane w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia prawa materialnego są chybione.

Nie można w szczególności zaakceptować tezy uzasadnienia tych zarzutów, że świadczenia, które są wykonywane przez Wnioskodawcę, polegające na zapewnieniu pomocy społecznej w zakresie dożywiania za stałym wynagrodzeniem, stanowią świadczenie usług, w rozumieniu art. 8 ust. 1 u.p.t.u., a fakt, że Wnioskodawca wykonuje ww. zadania, jako zadania własne wynikające z ustawy o samorządzie gminnym, nie może mieć wpływu na ocenę odpłatnego charakteru tej działalności, ponieważ okoliczność taka nie może podważać ani kwalifikacji owej działalności jako "świadczenia usług", ani bezpośredniego związku pomiędzy tym świadczeniem, a jego świadczeniem wzajemnym.

Nietrafne też jest stanowisko, że za opodatkowaniem tych świadczeń przymawia okoliczność, że w przypadkach tych występuje skonkretyzowane świadczenie (zapewnienie dożywiania), które jest wykonywane z nakazu organu (decyzja administracyjna) pomiędzy dwoma określonymi stronami transakcji, dla którego istnieje bezpośredni beneficjent czynności.

3.4. Zgodnie z art. 13 ust. 1 akapit pierwszy i drugi dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE. L. 2006 r. 347/1, dalej: dyrektywa VAT) krajowe, regionalne i lokalne organy władzy oraz inne podmioty prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują lub transakcjami, których dokonują jako organy władzy publicznej, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub płatności w związku z takimi działaniami lub transakcjami, lecz w przypadku gdy podejmują one takie działania lub dokonują takich transakcji, są uważane za podatników w odniesieniu do tych działań lub transakcji, gdyby wykluczenie ich z kategorii podatników prowadziło do znaczących zakłóceń konkurencji.

Z przepisu tego wynika, że jeżeli organ władzy publicznej wykonuje w zakresie swoich uprawnień (obowiązków) czynność, która podlega prawu publicznemu, tzn. w ramach którego organ wyposażony jest w kompetencje władczego kształtowania sytuacji prawnej innych podmiotów z możliwością bezpośredniego przymusu w celu dostosowania się do normom tego prawa - nie jest podatniki...