W przeciwieństwie do spółek kapitałowych prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki osobowej pozwala uniknąć niekorzystnego mechanizmu podwójnego opodatkowania wypracowanego zysku, zarówno na poziomie spółki, jak i na poziomie jej wspólników. Zgodnie bowiem z treścią ustawy CIT oraz ustawy PIT spółki osobowe co do zasady nie są podatnikami podatku dochodowego, w konsekwencji ciężar opodatkowania podatkiem dochodowym spoczywa jedynie na ich wspólnikach. O ile kwestia opodatkowania przychodów wspólników w spółce osobowej nie budzi większych wątpliwości, to samo zbycie udziałów lub wystąpienie ze spółki osobowej często przysparza problemów interpretacyjnych, zwłaszcza w przedmiocie przyporządkowania takiej czynności do odpowiedniego źródła przychodów na gruncie ustawy o PIT.
Źródła przychodów wspólnika spółki osobowej
Przychody wspólników z udziału w spółce niebędącej osobą prawną (spółka cywilna, spółka partnerska, spółka jawna, spółka komandytowa) uznaje się za przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, na co wprost wskazuje art. 5b ust 2 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT. Ustawodawca przyjął tym samym koncepcję, zgodnie z którą wszystkie przychody osiągane w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej m.in. w ramach spółki osobowej powinny być opodatkowane na zasadach właściwych dla takiej działalności. Oznacza to, że wspólnik spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej – w zależności od rodzaju prowadzonej działalności – może wybrać opodatkowanie w następujących formach:
-
zasady ogólne – skala podatkowa 18% lub 32%,
-
podatek liniowy 19%,
-
ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
-
karta podatkowa.
Na tym tle zagadnienie zbycia udziałów w spółce osobowej stanowi odstępstwo od ogólnej reguły przyporządkowania przychodów do źródła przychodów z działalności gospodarczej. Uzasadnieniem dla takiej klasyfikacji jest treść art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy PIT, stanowiący, że przychody z praw majątkowych są odrębnym źródłem przychodów oraz treść art. 18 ustawy PIT, zgodnie z którą przez przychód z praw majątkowych rozumie się „w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów…, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw”. Pomimo zatem, iż ustawa PIT nie wymienia wprost przychodu ze zbycia udziałów jako przychodu z praw majątkowych, to – mając na uwadze brzmienie art. 18 ustawy PIT i zawarty w nim otwarty katalog przychodów z tego źródła – należy je traktować jako przychody z praw majątkowych. Powyższe twierdzenie wpisuje się w ugruntowaną linię orzeczniczą organów podatkowych i stanowisko przedstawicieli doktryny.
Jak ustalić dochód z odpłatnego zbycia udziałów?
Ustalenie wysokości dochodu wspólnika z tytułu zbycia udziałów w spółce nawiązuje do ogólnej zasady opodatkowania, zgodnie z którą dochód stanowi różnicę pomiędzy przychodami z danego źródła a kosztami ich uzyskania. Z kolei przez koszty uzyskania przychodów należy rozumieć wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy PIT. Konsekwencją powyższego jest stosowanie faktycznie poniesionych wydatków wg tzw. wartości historycznej, bez względu na aktualną wartość rynkową przedsiębiorstwa. W podobny sposób należy ustalić wysokość kosztów poniesionych w przypadku nabycia udziałów w spółce w zamian za wkłady niepieniężne (aport). Pomimo że samo wniesienie wkładów niepieniężnych nie wiąże się z ekonomicznym obciążeniem wnoszącego, to już samo poniesienie wydatków na nabycie środka majątkowego należy kwalifikować jako koszt uzyskania przychodu z tytułu zbycia udziału w spółce osobowej.
Wystąpienie wspólnika ze spółki osobowej a PIT – węzłowe kwestie
Zasadniczą różnicą pomiędzy zbyciem udziałów w spółce osobowej oraz wystąpieniem wspólnika z takiej spółki jest charakter stosunku prawnego łączącego spółkę oraz występującego. W przypadku wystąpienia ze spółki, to na spółce ciąży obowiązek wypłaty ewentualnych należności występującemu wspólnikowi, natomiast przy zbyciu udziałów co do zasady pojawia się kolejny (trzeci) podmiot, który nabywa sprzedawane udziały. Wreszcie przepis art. 14 ust. 2 pkt 16 ustawy PIT stanowi wprost, że środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu wystąpienia z niej należą do źródła przychodów z działalności gospodarczej. Oznacza to, że tak uzyskane przychody należy opodatkować wedle zasad wynikających z jednej z form opodatkowania wybranej przez podatnika. W konsekwencji opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej – w tym wystąpienia ze spółki osobowej – w formie podatku liniowego może okazać się korzystniejsze podatkowo w przypadku, gdy wysokość dochodów przekroczy górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy PIT.
Zeznania podatkowe i wpłata podatku
Reasumując, zbycie udziałów w spółce osobowej – traktowane jako przychód z praw majątkowych – oznacza konieczność złożenia zeznania podatkowego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym oraz wpłacenia kwoty podatku w tym terminie. Co istotne, przepisy podatkowe nie nakładają na podatników obowiązku odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy z tytułu dochodów uzyskiwanych w wyniku zbycia praw majątkowych.
Uzyskanie przychodu z tytułu wystąpienia ze spółki osobowej wiąże się natomiast z zastosowaniem ogólnych zasad opodatkowania właściwych dla źródła przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Autor:
radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
Hasła tematyczne: podatek dochodowy od osób prawnych (cit), spółka osobowa, wystąpienie ze spółki, zbycie udziałów, wspólnik, podatek dochodowy od osób fizycznych (pit)
