Orzecznictwo WSA: Zadatek i wadium nie mogą być kosztem

Z uzasadnienia: Utrata wręczonej przedpłaty (zaliczki, zadatku) powoduje, że powstała w ten sposób strata nie będzie zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Ze względów ekonomicznych utracona przedpłata jest stratą uznawaną przez prawo bilansowe (tj. obciąża majątek podatnika), jednak na gruncie prawa podatkowego strata powstała w wyniku utraty zaliczki w związku z niewykonaniem umowy nie stanowi kosztu uzyskania przychodów ponieważ została wymieniona w art. 16 ust. 1 ustawy. Zadatek i wadium są zdefiniowane w art. 394 i art. 70 Kodeksu cywilnego i służą do zabezpieczenia interesów obu stron umowy. Dzięki niemu każda ze stron zabezpiecza się na wypadek zerwania umowy przez drugą stronę. Strona, która nie wykona swojego zobowiązania traci wpłacony zadatek i/lub wadium.

SENTENCJA

Dnia 15 września 2009 r., Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia: WSA Inga Gołowska (sp r.), Sędziowie: WSA Grażyna Firek, WSA Jarosław Wiśniewski, Protokolant: Daniel Marzec, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 września 2009 r., sprawy ze skargi "T" Sp. z o.o. w K., na interpretację indywidualną Ministra Finansów, z dnia 16 marca 2009 r. Nr [...], w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych, skargę oddala.

UZASADNIENIE

W dniu [...] grudnia 2008 r. wnioskodawca "T" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., złożył do Ministra Finansów (organ upoważniony- Dyrektor Izby Skarbowej) wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych.

Wnioskodawca przedstawił następujący stan faktyczny:

Spółka "T" Sp. z o.o. (zwana dalej Spółką) jest deweloperem. W celu wzięcia udziału w nieograniczonym przetargu ustnym, organizowanym przez Uniwersytet [...] (zwany dalej Sprzedającym) na zakup trzech wolnych od obciążeń zabudowanych działek położonych w K., przy ulicy M., oznaczonych w ewidencji gruntów jako działki nr [...]. Spółka wpłaciła tytułem wadium za działki: [...] - 28.160,00 zł oraz za [...] - 486.535,00 zł. W dniu 29 marca 2007 r. Spółka wygrała powyższy przetarg. Następnie dokonała wpłaty kwoty 1.000.000,00 zł na poczet ceny sprzedaży. Przystępując do przetargu Spółka wiedziała, że do przeniesienia własności nieruchomości potrzebna będzie zgoda Ministra i zawarcie umowy przenoszącej własność nie będzie możliwe natychmiast po wygraniu przetargu. Z tych względów zarówno w chwili rozstrzygnięcia przetargu jak i długo po nim miała zagwarantowane środki na nabycie tej nieruchomości.

Na wniosek złożony przez Sprzedającego po zakończeniu przetargu o wyrażenia zgody na sprzedaż, Minister Skarbu Państwa (zwany dalej Ministrem) dopiero po roku od daty zakończenia przetargu, w dniu [...] marca 2008 r. wydał dokument nr [...], z którego wynika, że została wyrażona zgoda m.in. na dokonanie czynności prawnej polegającej na sprzedaży, na rzecz Spółki zabudowanej nieruchomości położonej w K. przy ul. M. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr [...]. Długi okres oczekiwania na wyrażenie zgody, skutkował dla Spółki narastaniem kosztów z tytułu zabezpieczenia finansowego zakupu. Do wydłużenia okresu oczekiwania na zgodę Ministra przyczynił się również Sprzedający, gdyż nie wystąpił niezwłocznie po zakończeniu przetargu z wnioskiem o udzielenie zgody. Wniosek został złożony dopiero po kilku miesiącach od daty zakończenia przetargu. Spółka nie miała wpływu na opóźnienie w złożeniu wniosku.

Ponadto w tym okresie doszło do zmiany sytuacji gospodarczej i finansowej, wobec czego zmieniła się polityka banków, zarówno w zakresie kryteriów oceny zdolności kredytowej jak i warunków finansowania nieruchomości. Ze względu na ekonomikę prowadzonego przedsiębiorstwa Spółka, po długim okresie oczekiwania była zmuszona podjąć decyzję o rezygnacji z utrzymywania w gotowości środków własnych na sfinansowanie zakupu by zmniejszyć wynikające straty finansowe.

Po wydaniu przez Ministra zgody Spółka z powodu braku wystarczających środków finansowych nie mogła przystąpić do zawarcia umowy sprzedaży opisanej nieruchomości. Stało się tak, ponieważ gwarantowane wcześniej finansowanie połowy zakupu z pożyczek przestało być dostępne dla Spółki. Z uwagi na wydłużający się okres oczekiwania potencjalni pożyczkodawcy zaangażowali środki w inne przedsięwzięcia by choć w części zrekompensować straty z zamrożenia kapitału na blisko jeden rok czasu. W tych okolicznościach Spółka była w stanie pozyskać środki na zakup tylko jednej, najmniejszej z trzech działek jakie były przedmiotem przetargu. Na poczet tej działki zostały w odpowiedniej proporcji zaliczone dokonane wcześniej wpłaty (z wpłaconego 1.000.000,00 zł pobrano 57.646 zł na zakup najmniejszej działki).

W związku z powyższym wnioskodawca zwrócił się z pytaniem:

Czy opisana w wyżej przedstawionym stanie faktycznym opłata poniesiona na poczet ceny sprzedaży, która w akcie notarialnym zawierającym oświadczenie Spółki została określona jako zadatek oraz wpłacone wadium mogą zostać uznane za koszt uzyskania przychodu zgodnie z art.15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U Nr 21, poz. 86 ze zm.- dalej ustawa CIT)?

Zdaniem Spółki, wadium oraz wpłacona na poczet ceny sprzedaży kwota 1.000.000,00 zł zgodnie z art. 15 ustawy CIT stanowi koszt uzyskania przychodu. Art. 15 ust. 1 ustawy CIT stanowi, iż kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust.1. Przystępując do przetargu Spółka dokonała szczegółowej analizy aktualnej sytuacji gospodarczej co pozwoliło jej zasadnie zakładać, iż zakup wyżej opisanej nieruchomości pozwoli jej zrealizować inwestycję budowlaną, który przyniesie przychód. Spółka zdawała sobie sprawę z tego, iż po ewentualnym zwycięstwie w przetargu nabycie nieruchomości będzie uzależnione od uzyskania przez Sprzedającego zgody Ministra, na podstawie przepisów ustawy z dnia 08 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U Nr 106 poz. 493 ze zm.). Na podstawie art. 5b ust. 4 tej ustawy Minister Skarbu Państwa rozpatruje wniosek w terminie miesiąca od dnia jego dostarczenia wraz z kompletem dokumentów.

Spółka miała już wcześniej doświadczenie przy nabywaniu nieruchomości od państwowych osób prawnych i zdawała sobie sprawę, iż procedura uzyskania zgody ministra może ulec wydłużeniu ponad termin wskazany w ustawie, jednak wcześniejsze doświadczenia wskazywały, iż cała procedura uzyskania zgody nie powinna trwać dłużej niż trzy miesiące. Spółka nie mogła jednak przewidzieć, iż na uzyskanie zgody Ministra zgodnie z powołanymi powyżej przepisami będzie musiała oczekiwać jeden rok.

Mając na uwadze wskazane powyżej doświadczenia w podobnych postępowaniach Spółka poniosła koszty zabezpieczenia finansowania zakupu przez okres spodziewanego oczekiwania na decyzję Ministra, ponosząc prowizje i opłaty z tytułu uzyskania promesy kredytowej. Pomimo przedłużania się postępowania Spółka analizując bieżącą sytuacją na rynku nieruchomości i prognozy rentowności inwestycji po przeterminowaniu promesy starała się pozyskać inne źródła finansowania. By zabezpieczyć swoje prawa do zakupu dokonała wpłaty na poczet ceny sprzedaży w kwocie 1.000.000,00 zł.

Wskazano również, że przedstawione okoliczności nie tylko uzasadniają decyzję Spółki ale również winny skutkować wyłączeniem zastosowania normy szczególnej określonej w art. 16 ust. 1 pkt 56 ustawy CIT.

W dniu 16 marca 2009 r. Minister Finansów dokonał interpretacji (znak: [...]) w której uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe.

W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm. dalej - u.p.d.o.p.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 (...). Stosowanie do tych uregulowań, podatnik ma możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków pod tym jednak warunkiem, iż wykaże ich związek z prowadzoną działalnością a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. Aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu musza być spełnione następujące warunki:

- został poniesiony przez podatnika tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika,

- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

- pozostaje w związku z prowadzona przez podatnika działalnością gospodarczą,

- poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,

- został właściwie udokumentowany,

- nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Zatem za koszty uzyskania przychodów należy uznać wszelkie wydatki - po wyłączeniu zastrzeżonych w ustawie, tj. wymienionych w negatywnym katalogu wydatków nie uznanych za koszty uzyskania przychodów- o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z przychodami.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 56 ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat (kosztów) powstałych w wyniku utraty dokonanych przedpłat (zaliczek, zadatków) w związku z niewykonaniem umowy. Utrata wręczonej przedpłaty (zaliczki, zadatku) powoduje, że powstała w ten sposób strata nie będzie zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Ze względów ekonomicznych utracona przedpłata jest stratą uznawaną przez prawo bilansowe (tj. obciąża majątek podatnika), jednak na gruncie prawa podatkowego strata powstała w wyniku utraty zaliczki w związku z niewykonaniem umowy nie stanowi kosztu uzyskania przychodów ponieważ została wymieniona w art. 16 ust. 1 ustawy.

Zadatek i wadium są zdefiniowane w art. 394 i art. 70 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilnego (Dz. U Nr 16, poz. 93 ze zm. dalej- k.c.) i służą do zabezpieczenia interesów obu stron umowy. Dzięki niemu każda ze stron zabezpiecza się na wypadek zerwania umowy przez drugą stronę. Strona, która nie wykona swojego zobowiązania traci wpłacony zadatek i/lub wadium.

W przedstawionym przez Spółkę stanie faktycznym, kwota wydana w związku z planowanym zakupem nieruchomości stanowi dla Spółki uszczerbek majątkowy. Nie jest istotne z jakich przyczyn i czyjej winy nastąpiło niewykonanie umowy. Kwota wpłacona sprzedającemu na poczet ceny sprzedaży, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 56 ustawy nie może stanowić kosztu uzyskania przychodów.

Pismem z dnia [...] marca 2009 r. "T" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. wezwała organ do usunięcia naruszenia prawa.

W ocenie podatnika stanowisko organu jest błędne. Zdaniem Spółki organ dokonał wadliwej interpretacji art. 16 ust.1 pkt 56 ustawy CIT. Kosztami uzyskania przychodu są wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów. Ponoszone koszty należy oceniać pod kątem ich celowości a więc dążenia do uzyskania przychodów. Aby określić wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodu, między tym wydatkiem a osiągnięciem przychodu musi zachodzić związek przyczynowy tego typu, że poniesienie wydatku ma lub mogło mieć wpływ na powstanie lub zwiększenie tego przychodu. Z powyższego wynika, że do kosztów uzyskania przychodów nie będą mogły zostać zaliczone tylko i wyłącznie kary umowne i odszkodowania z tytułu: wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług, zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad, zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Spółka podniosła również, że organy podatkowe często kwestionują możliwość zaliczenia do kosztów kar umownych i odszkodowań z innych z innych tytułów niż wyraźnie określone w art. 16 ust. 1pkt 22 ustawy, wymagając by istniał bezpośredni związek przyczynowy wydatku z konkretnym przychodem podatnika co nie wynika przecież z przepisów. Do kosztów powinny być zaliczane wszelkie wydatki poniesione w interesie firmy bądź te, które mają swoją przyczynę w działalności w działalności przedsiębiorstwa. Jeżeli zatem podatnik płaci np. odszkodowanie za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu lokalu zbędnego w prowadzonej działalności gospodarczej to niewątpliwie oszczędza niepotrzebnych nakładów na czynsz za taki lokal. Koszt poniesiony jest zatem w interesie przedsiębiorstwa, co więcej prowadzi do zwiększenia dochodów w wyniku zaoszczędzenia zbędnych wydatków.

Zapłata kary to przecież element całej operacji gospodarczej. Podpisujemy umowę z kontrahentem po to aby przeprowadzić transakcję i zarobić na niej. Akceptujemy zapisy o sankcjach z tytułu wcześniejszego rozwiązania kontraktu gdyż oczywiste jest, że druga strona chce się zabezpieczyć. Skoro odstępujemy od umowy, to znaczy, że nam się nie opłaca. Decydujemy się na zapłacenie kary, bo doszliśmy do wniosku, że mniej stracimy niż wtedy, gdy będziemy kontynuować umowę. Takie postępowanie jest uzasadnione z punktu widzenia polityki gospodarczej firmy. Organy podatkowe powinny więc przeanalizować motywy działania, jakimi kierował się podatnik i wtedy dopiero podjąć decyzję o kwalifikacji kary. Oczywiste jest, że instytucja kar umownych i odszkodowań nie powinna prowadzić do „produkcji” kosztów podatkowych ale nie oznacza to, że można automatycznie je kwestionować.

Art. 16 ust. 1 pkt 56 po pierwsze nie wymienia utracone wadium, jako koszt wyłączony z kosztów uzyskania przychodów, po drugie art. 16 ust. 1 pkt 56 dotyczy zaliczek i zadatków z już podpisanymi umowami, które nie zostały zrealizowane. Nie dotyczy sytuacji w której podatnik odstąpił od umowy a więc nie był zobowiązany do jej wykonania.

Spółka przywołała nadto art. 70 k.c. oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyroki: z dnia 19 marca 2003 r. sygn. akt: I CKN 148/2000, z 30 stycznia 2004 r. sygn. akt: I CK 129/2003, z 16 grudnia 2003 r. sygn. akt: II CK 335/2002, z 25 marca 2004 r. sygn. akt: II CK 116/2003, z 17 czerwca 2003 r. sygn. akt: III CKN 80/2001, z 07 listopada 1950 r. sygn. akt:C.480/50) odnoszące się do kwestii zadatku i zaliczki.

Powołała się również na interpretacje Izb Skarbowych z [..], które dotyczyły interpretacji art. 16 ust.1 pkt 22 ustawy CIT w przedmiocie uznania kar umownych i odszkodowań za koszt uzyskania przychodów oraz wyrok NSA z dnia 27 stycznia 2003 r. sygn. akt: III SA 1652/01 w którym Sąd analizował zagadnienie przedterminowego rozwiązania umowy najmu i jego skutków podatkowych.

Spółka wskazała też, że nie istnieją obawy, że instytucja kar zostanie wykorzystana do „tworzenia” kosztów podatkowych albowiem organy podatkowe mogą bowiem ustalić, że czynności takie były pozorne a pozwala na to art. 199a Ordynacji podatkowej.

W wyniku ponownej analizy sprawy Minister Finansów stwierdził brak podstaw do zmiany indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego. Organ powtórzył swoją wcześniejszą argumentację podnosząc, że powołane orzeczenia sądów zostały podjęte w innym stanie faktycznym i nie mogą stanowić podstawy do zmiany wydanej przez organ interpretacji.

Skargę na powyższą interpretację przepisów prawa podatkowego złożyła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie "T" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie wnosząc o zmianę zaskarżonej interpretacji i zarzuciła jej niezgodność prawem poprzez niewłaściwą interpretację.

W uzasadnieniu skargi podniesiono, że organ dokonał błędnej interpretacji art. 16 ust r.1 pkt 56 ustawy CIT albowiem stwierdził, że wadium, zadatki i przedpłaty nie są kosztami uzyskania przychodów, gdyż są wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 56 ustawy CIT. Kosztami uzyskania przychodu są wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów. Ponoszone koszty należy oceniać pod kątem ich celowości a więc dążenia do uzyskania przychodów. Aby określić wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodu, między tym wydatkiem a osiągnięciem przychodu musi zachodzić związek przyczynowy tego typu, że poniesienie wydatku ma lub mogło mieć wpływ na powstanie lub zwiększenie tego przychodu. Z powyższego wynika, że do kosztów uzyskania przychodów nie będą mogły zostać zaliczone tylko i wyłącznie kary umowne i odszkodowania z tytułu: wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług, zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad, zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Ponadto zgodnie z art. 15 ust.4f, koszty zaniechania inwestycji są potrącane w dacie zbycia inwestycji lub ich likwidacji. Skoro więc spółka zdecydowała o zaniechaniu danej inwestycji, jej likwidacja w celu utrzymania źródeł przychodów i ochronę spółki przed upadłością, koszty te powinny być uznane za koszty podatkowe.

Spółka podniosła również, że organy podatkowe często kwestionują możliwość zaliczenia do kosztów kar umownych i odszkodowań z innych z innych tytułów niż wyraźnie określone w art. 16 ust. 1pkt 22 ustawy, wymagając by istniał bezpośredni związek przyczynowy wydatku z konkretnym przychodem podatnika co nie wynika przecież z przepisów. Do kosztów powinny być zaliczane wszelkie wydatki poniesione w interesie firmy bądź te, które mają swoją przyczynę w działalności w działalności przedsiębiorstwa. Jeżeli zatem podatnik płaci np. odszkodowanie za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu lokalu zbędnego w prowadzonej działalności gospodarczej to niewątpliwie oszczędza niepotrzebnych nakładów na czynsz za taki lokal. Koszt poniesiony jest zatem w interesie przedsiębiorstwa, co więcej prowadzi do zwiększenia dochodów w wyniku zaoszczędzenia zbędnych wydatków.

Zapłata kary to przecież element całej operacji gospodarczej. Podpisujemy umowę z kontrahentem po to aby przeprowadzić transakcję i zarobić na niej. Akceptujemy zapisy o sankcjach z tytułu wcześniejszego rozwiązania kontraktu gdyż oczywiste jes...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »