Na czym polega kontrola krzyżowa

Kontrola krzyżowa stanowi obok kontroli podatkowej, postępowania podatkowego oraz czynności sprawdzających odrębną procedurę kontrolną realizowaną przez organy podatkowe na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ostat. zm. Dz. U. z 2009 r. Nr 57, poz. 466; dalej: o.p.).

Granice prawne kontroli krzyżowej prowadzonej przez organy podatkowe wyznacza norma prawna wyrażona w art. 274c § 1 o.p., zgodnie z którym organ podatkowy, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności. Z czynności tych sporządza się protokół.

Konstrukcja powyższego przepisu budzi jednak określone wątpliwości. Możliwość prowadzenia kontroli krzyżowej przez organy podatkowe wywołuje spory w doktrynie i orzecznictwie, obejmujące charakter, istotę i sens przewidzianej przez ustawodawcę ww. regulacji prawnej.

Jak wynika z powyższego przepisu, organy podatkowe prowadzą kontrolę krzyżową w związku ze ściśle określonymi postępowaniami kontrolnymi, które są wykonywane przez te organy u danego podatnika, tj.:

• postępowaniem podatkowym – w ramach którego następuje załatwienie sprawy strony w drodze decyzji wymiarowej,
• kontrolą podatkową – w ramach której następuje sprawdzenie wywiązywania się kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego.

Organy podatkowe mają możliwość przeprowadzenia kontroli krzyżowej jedynie u kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą. Nie jest możliwe prowadzenie tego rodzaju kontroli w stosunku do podatników, osób fizycznych, niedziałających i niewystępujących w profesjonalnym obrocie gospodarczym.

Istotą kontroli krzyżowej jest żądanie od kontrahentów podatnika przedstawienia dokumentów w zakresie objętym kontrolą (postępowaniem podatkowym, kontrolą podatkową) określonego podatnika. Cel tej kontroli ustawodawca precyzuje jako sprawdzenie prawidłowości i rzetelności tych dokumentów.

Organy podatkowe prowadzą kontrolę krzyżową w ramach tzw. czynności sprawdzających. Czynności te mają przede wszystkim na celu sprawdzenie terminowości składania deklaracji, wpłacania zadeklarowanych podatków oraz przyczyn niezłożenia deklaracji pomimo istnienia obowiązku jej złożenia, stwierdzenie poprawności dokumentów pod względem formalnym i rachunkowym oraz ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami.

Podkreślić należy, iż czynności te przeprowadzane są z urzędu. Podatnik nie może złożyć wniosku o przeprowadzenia kontroli krzyżowej.

Czynności sprawdzające mogą być przeprowadzone wyłącznie przez organy podatkowe. Czynności te prowadzone są przez organ podatkowy niezależnie i w trybie odrębnym od kontroli podatkowej, a także postępowania podatkowego (wyrok WSA z 13 kwietnia 2004 r., I SA/Łd 620/03).

Zauważyć ...