Przedawnienie składek – jak się bronić przed ZUS

Termin przedawnienia zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne określony został w art. 24. ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis ten stanowi, iż należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-5d. Warto wspomnieć, że do 31.12.2002 r. termin ten wynosił 5 lat – zmiana terminu przedawnienia wywołuje do dzisiaj wiele kontrowersji i sporów o czym za chwilę. Ale największy problem sprawiają płatnikom i ubezpieczonym zastrzeżenia, określone w ustępach 5-5d – a dokładnie – jedno z tych zastrzeżeń.

Ponieważ do 31.12.2002 r. termin przedawnienia wynosił 5 lat, a po tej dacie zmieniony został na lat 10, wiele sporów toczyło się i toczy nadal o to, czy składki, które stały się wymagalne w okresie obowiązywania krótszego terminu przedawnienia podlegają właśnie temu krótszemu terminowi, czy już terminowi dłuższemu. Orzecznictwo nie pozostawia tu wątpliwości – linia orzecznicza jest dla zalegających ze składkami niekorzystna, a przykładem tej linii może być np. następujący fragment uzasadnienia w jednej ze spraw:

„Analizując zatem zmiany w przepisach obowiązujących stwierdzić należy, że w dniu 1 stycznia 2003 r., tj. w dniu wejścia w życie nowych unormowań, należne od skarżącej, wymagalne składki na ubezpieczenie społeczne, rozpoczęły bieg pięcioletniego terminu przedawnienia ale termin ten nie upłynął. Ustawa nowelizująca nie zawierała przepisów normujących zagadnienia intertemporalne, odnoszące się do terminu przedawnienia. W takiej sytuacji należało przyjąć, jak zrobiły to organy obu instancji, iż przedawnienie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne powinno być oceniane w oparciu o przepisy znowelizowane. Zgodnie bowiem z ogólną zasadą prawa intertemporalnego, w razie wątpliwości, czy należy stosować ustawę dawną czy nową, pierwszeństwo ma ustawa nowa – lex posteriori derogat legi priori. Należy przy tym zaznaczyć, że stosowanie nowej ustawy w zakresie kontrolowanym, nie wiązało się wprowadzeniem nowych zobowiązań, czy reaktywacją zobowiązań już wygasłych. Prawem zaś ustawodawcy było dowolne regulowanie kwestii przedawnienia roszczeń, w tym wydłużanie terminów przedawnienia, za wyjątkiem tych, które uległy już przedawnieniu. Prowadziłoby to bowiem do sytuacji, że "odżyłyby" roszczenie, które już wygasły.” (Wyrok WSA w Rzeszowie I SA/Rz 100/11 – z 15.03.2011 r.)

Sprawa wydaje się więc już ostatecznie rozstrzygnięta – jeżeli zobowiązanie powstało w okresie obowiązywania przedawnienia pięcioletniego, i w tym okresie się przedawniło – nie może być dochodzone. Jeżeli jednak do końca 2002 roku zobowiązanie nie uległo przedawnieniu, stosuje się do niego dziesięcioletni okres przedawnienia.

Okres przedawnienia składek ZUS, wynoszący 10 lat jest bardzo dotkliwy dla ubezpieczonych i płatników – a mimo to dla ZUS wydaje się niewystarczający – sądząc po sztuczkach, jakie usiłuje stosować wobec osób posiadających zaległości.

Przypomnijmy - w wyniku zamieszania wywołanego wprowadzeniem systemu informatycznego ZUS wiele składek wpłacanych w roku 1999 i kilku następnych nie było prawidłowo identyfikowanych. ZUS nie był również wtedy w stanie weryfikować obowiązków wielu płatników i ubezpieczonych. Efekt tego bałaganu wielu płatników zaczyna dopiero teraz odczuwać na własn...